ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 27.5.2020
COM(2020) 442 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ τροφοδοτεί το σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη
Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
1.Ένας φιλόδοξος και καινοτόμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη
Η Επιτροπή έχει εκπονήσει τολμηρό και ολοκληρωμένο σχέδιο για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη. Το σχέδιο αυτό βασίζεται στην αλληλεγγύη και τη δικαιοσύνη και είναι βαθιά θεμελιωμένο στις κοινές αρχές και αξίες της Ένωσης. Στο σχέδιο καθορίζεται το πώς θα επανεκκινηθεί η ευρωπαϊκή οικονομία, πώς θα ενισχυθεί η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και πώς θα καταστεί περισσότερο δίκαιη, ανθεκτική και βιώσιμη για τις μελλοντικές γενιές.
Η πανδημία της COVID-19 έχει αγγίξει κάθε γωνιά της Ένωσης και του κόσμου. Ωστόσο, οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ κρατών μελών, όπως άλλωστε και η ικανότητά τους να απορροφούν το σοκ και να αντιδρούν σε αυτό. Οι διαφορές αυτές απειλούν να προκαλέσουν επιζήμιες αποκλίσεις μεταξύ των οικονομιών των κρατών μελών και ασκούν σοβαρή πίεση στην ενιαία αγορά. Η Ευρώπη χρειάζεται συντονισμένη απόκριση που να είναι ταχεία, φιλόδοξη και στοχευμένη εκεί όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη.
Για την υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης θα απαιτηθούν εκτενείς δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Χρειάζεται να αναληφθεί αποφασιστική δράση για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανάγκες ώστε να καλυφθεί το συνολικό δημόσιο και ιδιωτικό επενδυτικό κενό που ανέρχεται σε τουλάχιστον 1,5 τρισ. EUR, να αποκατασταθούν οι άμεσες οικονομικές και κοινωνικές ζημίες που προκαλούνται από την πανδημία και να τεθεί η Ένωση σε τροχιά βιώσιμης και ανθεκτικής ανάκαμψης.
Η Επιτροπή προτείνει να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι δυνατότητες του προϋπολογισμού της ΕΕ για την κινητοποίηση επενδύσεων και την εμπροσθοβαρή χρηματοδοτική στήριξη κατά τα κρίσιμα πρώτα έτη ανάκαμψης. Οι προτάσεις αυτές βασίζονται:
Øσε ένα Ευρωπαϊκό Μέσο Ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης («Next Generation EU»), το οποίο ανέρχεται σε 750 δισ. EUR. Το μέσο αυτό θα ενισχύσει προσωρινά τον προϋπολογισμό της ΕΕ με νέα χρηματοδότηση η οποία θα αντληθεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Τα κεφάλαια που θα αντληθούν θα διοχετευθούν μέσα από προγράμματα της ΕΕ για τη στήριξη των άμεσων μέτρων που χρειάζονται για να προστατευθούν τα μέσα βιοπορισμού, να σταθεί η οικονομία πάλι στα πόδια της και να προωθηθεί η βιώσιμη και ανθεκτική ανάπτυξη.
Øσε ένα ενισχυμένο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027. Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία νέων εργαλείων και την ενίσχυση των βασικών προγραμμάτων με χρήση του Next Generation EU ώστε να διοχετευθούν επενδύσεις εκεί που χρειάζονται περισσότερο, να ενισχυθεί η ενιαία αγορά, να ενταθεί η συνεργασία σε τομείς όπως η υγεία και η διαχείριση κρίσεων, καθώς και να εφοδιαστεί η Ένωση με έναν μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και για την οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης και ανθεκτικής οικονομίας.
Από κοινού με τα τρία σημαντικά δίχτυα ασφαλείας για εργαζομένους, επιχειρήσεις και κράτη που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 23 Απριλίου, τα οποία αντιστοιχούν σε δέσμη μέτρων ύψους 540 δισ. EUR, τα εν λόγω έκτακτα μέτρα σε επίπεδο ΕΕ θα ανέλθουν σε 1 290 δισ. EUR στοχευμένης και εμπροσθοβαρούς στήριξης για την ανάκαμψη της Ευρώπης. Με βάση συντηρητικές εκτιμήσεις του αποτελέσματος μόχλευσης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και του Next Generation EU, οι συνολικές επενδύσεις που μπορεί να δημιουργήσει αυτή η δέσμη μέτρων ανέρχονται σε 3,1 τρισ. EUR.
Τα εν λόγω μέτρα αποτελούν αποφασιστική απόκριση στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για «εκτενή δέσμη μέτρων ανάκαμψης και ανασυγκρότησης για επενδύσεις με σκοπό τη στήριξη της ευρωπαϊκής οικονομίας μετά την κρίση, […] ως μέρος του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου» και την έκκληση των ηγετών για ένα ταμείο ανάκαμψης που θα είναι «επαρκούς μεγέθους, θα απευθύνεται στους τομείς και τα γεωγραφικά μέρη της Ευρώπης που πλήττονται περισσότερο και θα αποσκοπεί ειδικά στην αντιμετώπιση αυτής της άνευ προηγουμένου κρίσης».
Αυτή η κοινή αντίληψη αποτελεί τη βάση για ταχεία και συνολική συμφωνία μεταξύ των θεσμικών οργάνων. Η Επιτροπή απευθύνει έκκληση για πολύ στενή συνεργασία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά όλα τα στοιχεία του εν λόγω σχεδίου ανάκαμψης και τα καλεί να επανεξετάζουν σε ετήσια βάση τις δαπάνες που χρηματοδοτούνται με εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό στο πλαίσιο του Next Generation EU. Οι αρχές αυτής της επανεξέτασης θα ήταν δυνατό να καθοριστούν με διοργανική δήλωση. Μια ταχεία συμφωνία σχετικά με το Next Generation EU και ένας φιλόδοξος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός θα στείλουν ηχηρό μήνυμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία δύσκολα θα μπορούσε να είναι υψηλότερο το διακύβευμα.
Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ, ενισχυμένος με το Next Generation EU, αποτελεί το πλέον κατάλληλο εργαλείο για την τροφοδότηση της ευρωπαϊκής ανάκαμψης. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ παρέχει διαφανές και αξιόπιστο πλαίσιο για το επερχόμενο εκτενές πρόγραμμα επενδύσεων, εδραιωμένο στην κοινοτική μέθοδο διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί αποδεδειγμένα κινητήριο μοχλό για τις επενδύσεις, τη συνοχή και την αλληλεγγύη και ενισχύει την ενιαία αγορά της Ευρώπης.
Κατά τις τελευταίες εβδομάδες, η Επιτροπή αξιοποίησε όση ευελιξία απέμενε στον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ για να διοχετεύσει κάθε διαθέσιμο ευρώ στη διάσωση ανθρώπινων ζωών και την προστασία των μέσων βιοπορισμού. Τα μέτρα αυτά κατέδειξαν την ικανότητα του προϋπολογισμού της ΕΕ να παρέχει έγκαιρη και ουσιαστική στήριξη σε κράτη μέλη που διέρχονται κρίση. Τα μέτρα εξάντλησαν επίσης όση ευελιξία απέμενε στον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ, τονίζοντας την επείγουσα ανάγκη να τεθούν σε εφαρμογή νέα μέτρα για την προώθηση των επόμενων και κρίσιμων φάσεων της ανάκαμψης.
Τα θεμελιώδη στοιχεία των προτάσεων της Επιτροπής για έναν σύγχρονο και ευέλικτο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, στενά συνδεδεμένο με τις προτεραιότητες της Ένωσης, εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα. Η Επιτροπή προτείνει τώρα την προσαρμογή και ενίσχυση αυτών των προτάσεων για να τροφοδοτηθεί η ανάκαμψη της Ευρώπης. Αν αξιοποιηθεί η σημαντική πρόοδος που έχει ήδη σημειωθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, θα δημιουργηθούν οι καλύτερες δυνατές συνθήκες για την έγκαιρη επίτευξη συμφωνίας.
Η διττή μετάβαση σε μια πράσινη και ψηφιακή Ευρώπη εξακολουθεί να αποτελεί την καθοριστική πρόκληση για αυτήν τη γενιά. Η προσέγγιση αυτή αντανακλάται σε ολόκληρες τις προτάσεις της Επιτροπής. Οι επενδύσεις σε ένα κύμα ανακαινίσεων μεγάλης κλίμακας, στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και στις λύσεις καθαρού υδρογόνου, σε καθαρές μεταφορές, σε βιώσιμα τρόφιμα και σε μια έξυπνη κυκλική οικονομία έχουν τεράστιες δυνατότητες να θέσουν την ευρωπαϊκή οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης. Η στήριξη θα πρέπει να συνάδει με τους στόχους της Ένωσης για το κλίμα και το περιβάλλον. Οι επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές και δεξιότητες θα βοηθήσουν στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας και της τεχνολογικής αυτοδυναμίας. Οι επενδύσεις στην ανθεκτικότητα έναντι μελλοντικών προκλήσεων στον τομέα της υγείας και στη στρατηγική αυτονομία θα καταστήσουν την Ένωση καλύτερα προετοιμασμένη για μελλοντικές κρίσεις.
Το Next Generation EU θα δώσει στον προϋπολογισμό της ΕΕ την αναγκαία πρόσθετη ισχύ για την αποφασιστική αντιμετώπιση των προκλήσεων που επείγουν περισσότερο. Πρόκειται για έκτακτο μέσο λόγω έκτακτης ανάγκης, το οποίο τίθεται σε εφαρμογή για προσωρινό διάστημα και χρησιμοποιείται αποκλειστικά για μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης και ανάκαμψης. Τα κεφάλαια θα διοχετεύονται μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ στα κράτη μέλη για τη στήριξη επενδυτικών και μεταρρυθμιστικών προτεραιοτήτων και θα χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση χρηματοδοτικών προγραμμάτων που είναι καθοριστικά για την ανάκαμψη με καταληκτική ημερομηνία την 31η Δεκεμβρίου 2024. Η άντληση χρηματοδότησης από τις χρηματοπιστωτικές αγορές θα συμβάλει στην κατανομή του κόστους χρηματοδότησης σε βάθος χρόνου, ώστε τα κράτη μέλη να μη χρειαστεί να καταβάλουν σημαντικές πρόσθετες συνεισφορές στον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά την περίοδο 2021-2027. Η Επιτροπή θα προτείνει επίσης νέους ιδίους πόρους οι οποίοι θα μπορούσαν να συμβάλουν στην χρηματοδότηση της αποπληρωμής της χρηματοδότησης από την αγορά που θα αντληθεί στο πλαίσιο του Next Generation EU.
Η ταχεία δρομολόγηση του Next Generation EU θα είναι ζωτικής σημασίας για να αναστραφεί η οικονομική κρίση. Επιπλέον, με σκοπό να διατεθούν το συντομότερο δυνατόν κονδύλια για την αντιμετώπιση των πιο πιεστικών αναγκών, η Επιτροπή προτείνει να τροποποιηθεί το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020, ώστε να διατεθεί επιπλέον κονδύλιο 11,5 δισ. EUR σε χρηματοδότηση ήδη το 2020. Αυτή η πρόσθετη χρηματοδότηση θα καταστεί διαθέσιμη για την πρωτοβουλία REACT-EU, το Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Βιώσιμης Ανάπτυξης, σύμφωνα με τον επείγοντα χαρακτήρα αυτών των αναγκών.
2.Πώς θα χρησιμοποιηθεί το Next Generation EU;
Κάθε πρόγραμμα και κάθε ευρώ από αυτήν τη δέσμη μέτρων θα χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των πλέον κρίσιμων αναγκών ανάκαμψης, όπως προσδιορίζονται στην εκτίμηση των αναγκών από την Επιτροπή. Οι προτάσεις αυτές εστιάζουν εκεί όπου ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορεί να κάνει τη μεγαλύτερη διαφορά, συμπληρώνοντας και ενισχύοντας το βασικό έργο που έχει δρομολογηθεί στα κράτη μέλη.
Η δέσμη μέτρων στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: εργαλεία για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών να ανακάμψουν, να αποκαταστήσουν τις οικονομίες τους και να βγουν από την κρίση πιο δυνατά· μέτρα για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων και τη στήριξη προβληματικών επιχειρήσεων· και ενίσχυση βασικών προγραμμάτων της ΕΕ για να αντληθούν διδάγματα από την κρίση και να καταστεί η ενιαία αγορά πιο ισχυρή και ανθεκτική.
1)Στήριξη των κρατών μελών για να ανακάμψουν, να αποκαταστήσουν τις οικονομίες τους και να βγουν από την κρίση πιο δυνατά
Οι δημόσιες επενδύσεις θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην ισορροπημένη και βιώσιμη ανάκαμψη. Ως εκ τούτου, ο κύριος όγκος της χρηματοδότησης από το Next Generation EU (περισσότερο από το 80 %) θα χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη, επικεντρωμένων εκεί που οι επιπτώσεις της κρίσης και οι ανάγκες ανθεκτικότητας είναι μεγαλύτερες. Το κύριο μέσο για την ανάκαμψη θα είναι ένας νέος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας , ειδικά σχεδιασμένος για τη χρηματοδότηση επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που συνάδουν με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Η πολιτική συνοχής θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο για τη στήριξη της ισορροπημένης και βιώσιμης ανάκαμψης μέσω μιας νέας πρωτοβουλίας REACT-EU για την αντιμετώπιση των πλέον πιεστικών οικονομικών και κοινωνικών αναγκών και προσαρμογών των μελλοντικών προγραμμάτων συνοχής ώστε να καταστούν πιο ευέλικτα και πλήρως εναρμονισμένα με τις προτεραιότητες ανάκαμψης. Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα βοηθήσει τους γεωργούς και τις αγροτικές περιοχές στην υλοποίηση της πράσινης μετάβασης και θα στηρίξει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις απαραίτητες για τους φιλόδοξους περιβαλλοντικούς στόχους της Ευρώπης. Τέλος, ο σημαντικά ενισχυμένος Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να επιταχύνουν τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία και να ενισχύσουν έτσι τις οικονομίες τους.
ØΝέος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορεί να παρέχει πολύ σημαντική στήριξη για τις προτεραιότητες επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που προσδιορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η σημασία των οποίων είναι πολύ πιο κρίσιμη σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία οι εθνικοί προϋπολογισμοί υφίστανται πιέσεις.
Πυρήνας του σχεδίου ανάκαμψης θα είναι ο νέος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στόχος του μηχανισμού αυτού θα είναι η στήριξη επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες για μια ανάκαμψη διαρκείας, για τη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας των κρατών μελών και για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Θα είναι διαθέσιμος σε όλα τα κράτη μέλη, αλλά η στήριξη θα επικεντρώνεται στα μέρη της Ένωσης που πλήττονται περισσότερο και των οποίων οι ανάγκες ανθεκτικότητας είναι μεγαλύτερες. Αυτή η επικέντρωση θα συμβάλει στην αντιμετώπιση διευρυνόμενων αποκλίσεων μεταξύ κρατών μελών και θα προετοιμάσει τις οικονομίες μας για το μέλλον.
Ο μηχανισμός θα προσφέρει οικονομική στήριξη μεγάλης κλίμακας για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που καθιστούν τις οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Καθοριστικής σημασίας είναι το γεγονός ότι θα διασφαλίσει ότι αυτές οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις θα επικεντρώνονται στις προκλήσεις και τις επενδυτικές ανάγκες που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που είναι ακόμη πιο καθοριστικές στον απόηχο της κρίσης, σε διάφορους τομείς όπως ο κοινωνικός τομέας, η απασχόληση, οι δεξιότητες, η εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτομία και η υγεία, αλλά επίσης και σε τομείς που σχετίζονται με το επιχειρηματικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας διοίκησης και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η Επιτροπή θα προσφέρει εκτεταμένη τεχνική στήριξη για να διασφαλίσει τη βέλτιστη δυνατή χρήση των πόρων.
Ο Μηχανισμός έχει προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 560 δισ. EUR για να συμβάλει στη χρηματοδότηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών. Θα διαθέτει μηχανισμό επιχορηγήσεων αξίας έως και 310 δισ. EUR και θα μπορεί να χορηγεί δάνεια ύψους έως και 250 δισ. EUR.
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα είναι πλήρως ενσωματωμένος στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Τα κράτη μέλη θα εκπονούν σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο των οικείων εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων. Στα σχέδια αυτά θα καθορίζονται οι επενδυτικές και μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες, καθώς και οι σχετικές δέσμες επενδύσεων προς χρηματοδότηση στο πλαίσιο του μηχανισμού, ενώ η στήριξη θα παρέχεται σε δόσεις, ανάλογα με την πρόοδο που σημειώνεται και βάσει προκαθορισμένων δεικτών αναφοράς.
ØREACT-EU – αύξηση της στήριξης συνοχής προς τα κράτη μέλη
Η Επιτροπή προτείνει νέα πρωτοβουλία REACT-EU για την αύξηση της στήριξης συνοχής προς τα κράτη μέλη ώστε να καταστούν οι οικονομίες τους πιο ανθεκτικές και βιώσιμες κατά τη φάση αποκατάστασης μετά την κρίση. Αυτό θα συμβάλει στο να καλυφθεί το κενό ανάμεσα στα μέτρα πρώτης αντίδρασης και στην πιο μακροπρόθεσμη ανάκαμψη.
Μέσω της πρωτοβουλίας REACT-EU, η Επιτροπή προτείνει να παράσχει πρόσθετη χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής ύψους 55 δισ. EUR από τώρα έως το 2022, 50 δισ. EUR από το Next Generation EU το 2021 και το 2022 και 5 δισ. EUR ήδη εντός του 2020 με προσαρμογή του τρέχοντος δημοσιονομικού πλαισίου. Η χρηματοδότηση αυτή θα βασίζεται στους ισχύοντες κανόνες συνοχής, συμπεριλαμβανομένης της έκτακτης ευελιξίας που θεσπίστηκε μέσω των Πρωτοβουλιών Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορονοϊού. Σύμφωνα με αυτές τις προτάσεις, θα παρασχεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση την περίοδο 2020-2022 για τα τρέχοντα προγράμματα συνοχής, καθώς και το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους, ώστε να καταστεί δυνατή η αδιάλειπτη συνέχιση της χρηματοδότησης για βασικά μέτρα ανασύνταξης μετά την κρίση και της στήριξης των απόρων.
Η πρόσθετη χρηματοδότηση θα κατανεμηθεί με κριτήριο τη σοβαρότητα των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης, συμπεριλαμβανομένου του επιπέδου της ανεργίας των νέων, και τη σχετική ευημερία των κρατών μελών. Οι πρόσθετες αναλήψεις υποχρεώσεων θα υλοποιηθούν μέσω τροποποιήσεων των προγραμμάτων ή μέσω νέου ειδικού προγράμματος που θα υποβληθεί από τα κράτη μέλη και θα εγκριθεί από την Επιτροπή. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη για την κατά το δυνατό ταχεία και αποτελεσματική διαχείριση αυτής της διαδικασίας.
Η χρηματοδότηση θα στηρίξει βασικές δράσεις αποκατάστασης μετά την κρίση στους πλέον σημαντικούς τομείς για μια πράσινη, ψηφιακή και ανθεκτική ανάκαμψη. Η πρωτοβουλία αυτή θα περιλαμβάνει επενδύσεις για την αποκατάσταση των αγορών εργασίας, μεταξύ άλλων μέσω επιδοτήσεων για προσλήψεις, συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και μέτρων για την απασχόληση των νέων, για τη στήριξη των συστημάτων υγείας, καθώς και την παροχή κεφαλαίων κίνησης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Θα διατίθεται στήριξη σε όλους τους τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού και του πολιτισμού, και για ουσιώδους σημασίας επενδύσεις στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, ως ενίσχυση επενδύσεων που έχουν ήδη προγραμματιστεί στο πλαίσιο των μελλοντικών προγραμμάτων συνοχής. Μέρος αυτών των πρόσθετων πόρων είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθεί για να βοηθηθούν άτομα που πλήττονται από έλλειψη τροφίμων και υλική στέρηση.
ØΗ πολιτική συνοχής στην υπηρεσία της οικονομικής ανάκαμψης για όλους
Πέρα από την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης, η πολιτική συνοχής θα είναι κρίσιμης σημασίας για τη διασφάλιση μιας ισορροπημένης ανάκαμψης μακροπρόθεσμα, την αποφυγή ασυμμετριών και αποκλίσεων όσον αφορά την ανάπτυξη μεταξύ και εντός κρατών μελών.
Ως εκ τούτου, είναι ουσιώδους σημασίας για τις στρατηγικές προτεραιότητες της Ένωσης να ξεκινήσουν τα νέα προγράμματα της πολιτικής συνοχής την 1η Ιανουαρίου 2021, παράλληλα με τη διάθεση πρόσθετων κονδυλίων για τα τρέχοντα προγράμματα έως το τέλος του 2022. Οι προτάσεις αυτές έχουν σχεδιαστεί για να δοθεί η μέγιστη στήριξη στις σημερινές προτεραιότητες.
Η Επιτροπή προσαρμόζει τώρα τις προτάσεις της για τα μελλοντικά προγράμματα πολιτικής συνοχής ώστε να παρέχει ακόμη ισχυρότερη στήριξη σε επενδύσεις ανάκαμψης, για παράδειγμα στην ανθεκτικότητα των εθνικών συστημάτων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, σε τομείς όπως ο τουρισμός και ο πολιτισμός, στη στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, σε μέτρα απασχόλησης των νέων, εκπαίδευση και δεξιότητες, και μέτρα για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας.
Οι νέοι και οι νέες είναι πιθανό να πληγούν ιδιαίτερα από την κρίση, άρα τα κράτη μέλη με επίπεδα ανεργίας των νέων πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ θα πρέπει να προγραμματίσουν τουλάχιστον το 15 % των πόρων τους από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ υπό επιμερισμένη διαχείριση για τη στήριξη των νέων. Λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιπτώσεις της κρίσης στις πλέον ευπαθείς ομάδες της κοινωνίας, η Επιτροπή προτείνει επίσης να χρησιμοποιηθεί τουλάχιστον το 5 % των συνολικών δαπανών στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ για να βοηθηθούν παιδιά να ξεφύγουν από τη φτώχεια.
Θα παρέχεται τεχνική βοήθεια ώστε να διευκολυνθούν τα κράτη μέλη να μεγιστοποιήσουν τα συνδυασμένα οφέλη των νέων προγραμμάτων πολιτικής συνοχής και των τρεχόντων προγραμμάτων στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας REACT-EU.
Οι αναθεωρημένες προτάσεις προβλέπουν επίσης μεγαλύτερη ευελιξία για τις μεταφορές μεταξύ ταμείων και θα θεσπίσουν νέες διατάξεις που θα ενεργοποιούνται σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Για να εξασφαλιστεί επαρκής στήριξη προς τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, οι αναθεωρημένες προτάσεις της Επιτροπής προβλέπουν επίσης επανεξέταση των εθνικών πιστώσεων για τη συνοχή το 2024, λαμβανομένων υπόψη των πλέον πρόσφατων διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων. Η επανεξέταση αυτή θα οδηγήσει μόνο σε ανοδική προσαρμογή ύψους έως και 10 δισ. EUR για όλα τα κράτη μέλη.
ØΣτήριξη μιας δίκαιης μετάβασης
Η ανάκαμψη και η μελλοντική ευημερία της Ευρώπης θα εξαρτηθούν από τα μέτρα που θα λάβουμε τώρα για να προετοιμαστούμε για τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη, αποδοτική ως προς τη χρησιμοποίηση των πόρων και κυκλική οικονομία. Οι αλλαγές αυτές θα επηρεάσουν όλους τους Ευρωπαίους, αλλά το βάρος της προσαρμογής θα το επωμιστούν ορισμένοι τομείς και περιοχές περισσότερο από άλλους. Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την ανάκαμψη, η Επιτροπή προτείνει τη χρήση του Next Generation EU για να παρέχεται χρηματοδοτική συνδρομή που θα συνοδεύει τον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας και να διασφαλίζεται ότι κανείς και καμία δεν μένει στο περιθώριο.
Συγκεκριμένα, η Επιτροπή προτείνει την παροχή σημαντικής πρόσθετης χρηματοδότησης ύψους 30 δισ. EUR για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, με την οποία το συνολικό ποσό ανέρχεται σε 40 δισ. EUR. Η χρηματοδότηση αυτή θα χρησιμοποιηθεί για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο, π.χ. με στήριξη της επανεκπαίδευσης εργαζομένων, με παροχή βοήθειας στις ΜΜΕ ώστε να δημιουργήσουν νέες οικονομικές ευκαιρίες και με επενδύσεις στη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας και στην κυκλική οικονομία. Αύξηση της χρηματοδότησης για το InvestEU θα συνεπάγεται επίσης ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης. Η Επιτροπή υποβάλλει επίσης προτάσεις για τη δημιουργία του νέου μηχανισμού δανειοδότησης του δημόσιου τομέα που αποτελεί τον τρίτο πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης. Ο μηχανισμός αυτός θα λάβει στήριξη ύψους 1,5 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και δάνεια ύψους 10 δισ. EUR από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Συνολικά, και οι τρεις πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης αναμένεται να κινητοποιήσουν επενδύσεις ύψους έως και 150 δισ. EUR επενδύσεων για να εξασφαλιστεί ότι κανείς και καμία δεν μένει στο περιθώριο κατά τη διάρκεια της πράσινης μετάβασης.
Οι αγροτικές περιοχές θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην υλοποίηση της πράσινης μετάβασης και στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ευρώπης για το περιβάλλον και το κλίμα. Η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του προϋπολογισμού για το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης κατά 15 δισ. EUR με σκοπό τη στήριξη των γεωργών και των αγροτικών περιοχών ώστε να προβούν στις διαρθρωτικές αλλαγές που είναι αναγκαίες για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, και ειδικότερα με σκοπό να στηριχθεί η επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που τίθενται με τη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο».
2)Επανεκκίνηση της οικονομίας και συμβολή στην επανεκκίνηση των ιδιωτικών επενδύσεων
Απαιτείται επείγουσα δράση για την επανεκκίνηση της οικονομίας και τη δημιουργία των συνθηκών για μια ανάκαμψη με μοχλό τις ιδιωτικές επενδύσεις σε βασικούς τομείς και τεχνολογίες. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του InvestEU, του εμβληματικού αυτού επενδυτικού προγράμματος της Ευρώπης, για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων σε στρατηγικά έργα σε ολόκληρη την Ένωση. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία νέου Μηχανισμού Στρατηγικών Επενδύσεων για την επένδυση σε βασικές αλυσίδες αξίας με κρίσιμη σημασία για τη μελλοντική ανθεκτικότητα και τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης. Προϋπόθεση για την επιτυχία αυτής της επενδυτικής προσπάθειας αποτελεί η ύπαρξη υγιών επιχειρήσεων στις οποίες να είναι δυνατό να γίνουν επενδύσεις, ωστόσο εκατοντάδες χιλιάδες εταιρείες είναι πιθανό να αντιμετωπίζουν σοβαρές χρηματοδοτικές πιέσεις έως το τέλος του έτους. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προτείνει νέο Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας για να παρασχεθεί επείγουσα στήριξη σε υγιείς επιχειρήσεις που βρίσκονται σε επικίνδυνη κατάσταση εξαιτίας της κρίσης και να βοηθηθούν να ξεπεράσουν την κρίση. Το μέσο αυτό αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί ήδη από φέτος.
ØΔημιουργία σανίδας σωτηρίας για τη ρευστότητα και τη φερεγγυότητα επιχειρήσεων που βρίσκονται υπό πίεση
Η ικανότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών να επιστρέψουν στην ανάπτυξη εξαρτάται από την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα του ιδιωτικού τομέα. Ως αποτέλεσμα της κρίσης, πολλές κατά τα άλλα βιώσιμες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας και φερεγγυότητας. Από τις εκτιμήσεις της Επιτροπής προκύπτει ότι, σύμφωνα με ένα δυσμενές σενάριο, ποσοστό μεταξύ του 35 % και του 50 % των επιχειρήσεων με περισσότερους από 20 εργαζομένους ενδέχεται να αντιμετωπίζει χρηματοδοτικό έλλειμμα έως το τέλος του έτους. Μόνο για φέτος, οι ανάγκες αποκατάστασης σε μετοχικό κεφάλαιο ενδεχομένως να κυμανθούν μεταξύ 720 δισ. EUR και 1,2 τρισ. EUR. Μπροστά σε μια κρίση τέτοιας κλίμακας, η στήριξη που παρέχεται επί του παρόντος από τα κράτη μέλη δεν θα είναι επαρκής. Επιπλέον, η ικανότητα των κρατών μελών να στηρίξουν τις εταιρείες τους ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Κατά συνέπεια, χρειάζεται να αναληφθεί επειγόντως δράση για να βοηθηθούν αυτές οι εταιρείες να αντέξουν την κρίση, ώστε να αποφευχθεί ένας φαύλος κύκλος οικονομικών ζημιών και πτωχεύσεων εταιρειών και να προετοιμαστεί το έδαφος για υγιή ανάκαμψη στην ενιαία αγορά.
Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή προτείνει νέο Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας το οποίο θα βοηθήσει στην κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων για την παροχή επείγουσας στήριξης σε ευρωπαϊκές εταιρείες που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν βιώσιμες ώστε να αντιμετωπίσουν άμεσα προβλήματα ρευστότητας και φερεγγυότητας. Το μέσο αυτό θα είναι προσωρινό και θα στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Θα συμβάλει στην αποφυγή μαζικών κεφαλαιακών ελλείψεων και πιθανών αθετήσεων υποχρεώσεων από κατά τα άλλα βιώσιμες εταιρείες, καθώς και των σοβαρών οικονομικών ζημιών που θα προξενούσε η κατάσταση αυτή. Αυτά τα μέτρα ταχείας δράσης θα συμπληρωθούν από πιο μακροπρόθεσμη στήριξη στο πλαίσιο προγραμμάτων όπως το InvestEU, η πολιτική συνοχής και το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά.
Το νέο προσωρινό μέσο θα δημιουργηθεί στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ. Θα κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις σε προβληματικές επιχειρήσεις, παρέχοντας μερικές εγγυήσεις για ζημίες. Με τροφοδότηση ύψους 5 δισ. EUR στον προϋπολογισμό της ΕΕ από το τρέχον δημοσιονομικό πλαίσιο το 2020 για να εξασφαλιστεί ταχεία εκκίνηση και με επιπλέον 26 δισ. EUR από το Next Generation EU, ο προϋπολογισμός της Ένωσης θα παρέχει εγγύηση ύψους έως και περίπου 75 δισ. EUR στον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, με την οποία θα διασφαλίζεται ταχεία υλοποίηση στην πράξη. Το μέσο θα αποσκοπεί σε επενδυτικό επίπεδο ύψους 300 δισ. EUR για στήριξη της φερεγγυότητας.
Η εγγύηση θα είναι κατάλληλα σχεδιασμένη ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι επενδύσεις στοχεύουν στις εταιρείες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη κεφαλαίων σε όλα τα κράτη μέλη και σε όλους τους τομείς, με ιδιαίτερη έμφαση σε κράτη μέλη που έχουν μικρότερες δυνατότητες παρέμβασης μέσω κρατικών ενισχύσεων και σε κράτη μέλη και τομείς όπου οι οικονομικές επιπτώσεις της νόσου COVID-19 είναι οι σοβαρότερες. Η στόχευση αυτή είναι ουσιώδους σημασίας για να διατηρηθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά και να αποφευχθεί η περαιτέρω διεύρυνση επιζήμιων οικονομικών αποκλίσεων εντός της Ένωσης. Θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά η κεφαλαιακή κατάσταση των ιδρυμάτων που εφαρμόζουν το Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας.
Επιπλέον, ως συμπληρωματικό μέτρο, θα αυξηθεί το κεφάλαιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων ώστε να παρέχει στήριξη σε ευρύ φάσμα μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής του Μηχανισμού Στήριξης Φερεγγυότητας. Το μέτρο αυτό θα συμβάλει περαιτέρω στην οικοδόμηση ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη, σε συνδυασμό επίσης με τα μέτρα που συμφωνήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Απρίλιο. Αυτή η αύξηση κεφαλαίου ύψους έως και 1,5 δισ. EUR θα χρηματοδοτηθεί τόσο στο παρόν όσο και στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
ØΕνισχυμένη επενδυτική ικανότητα και στρατηγική αυτονομία
Οι ιδιωτικές επενδύσεις θα πληγούν σοβαρά από την κρίση: σύμφωνα με την ανάλυση της Επιτροπής, οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα ενδέχεται να μειωθούν κατά περισσότερο από 1 τρισ. EUR την περίοδο 2020-2021. Για την κάλυψη των επενδυτικών αναγκών της ευρωπαϊκής οικονομίας θα απαιτηθεί επείγουσα δράση ώστε να αναστραφεί αυτή η τάση και να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ανάκαμψη με μοχλό τις επενδύσεις. Αυτές οι επενδύσεις είναι ιδιαίτερα κρίσιμης σημασίας για την επιτυχία της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης της Ευρώπης, για τις οποίες η Επιτροπή εκτιμά ότι οι επενδυτικές ανάγκες ανέρχονται σε τουλάχιστον 1,2 τρισ. EUR κατά την ίδια περίοδο. Οι επενδύσεις σε βασικούς τομείς και τεχνολογίες, από τη 5G έως την τεχνητή νοημοσύνη και από το καθαρό υδρογόνο έως την ενέργεια από υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές, αποτελούν το κλειδί για το μέλλον της Ευρώπης.
Το πρόγραμμα InvestEU είναι το πλέον κατάλληλο για την κινητοποίηση επενδύσεων και τη στήριξη των ενωσιακών πολιτικών κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης από μια βαθιά οικονομική κρίση. Αυτό καταδείχθηκε πασιφανώς από την εμπειρία που αποκτήθηκε από την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και χρηματοδοτικών μέσων στον απόηχο της προηγούμενης χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προτείνει την αναβάθμιση του InvestEU σε επίπεδο ύψους 15,3 δισ. EUR για τα τέσσερα σκέλη πολιτικής που έχουν ήδη συμφωνηθεί από τους συννομοθέτες. Η αναβάθμιση αυτή θα μπορούσε να κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους άνω των 240 δισ. EUR.
Το InvestEU θα παρέχει στήριξη ζωτικής σημασίας σε εταιρείες κατά τη φάση ανάκαμψης και θα διασφαλίζει την έντονη εστίαση των ιδιωτών επενδυτών στις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες πολιτικές προτεραιότητες της Ένωσης, ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την ψηφιοποίηση. Θα αυξήσει την ικανότητα ανάληψης κινδύνων του ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των εθνικών αναπτυξιακών τραπεζών για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης. Κινητοποιώντας σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις, θα συμπληρώσει την άμεση στήριξη που θα παρέχεται κατά τη διάρκεια της φάσης αποκατάστασης μετά την κρίση από τον Μηχανισμό Στήριξης της Φερεγγυότητας και την πρωτοβουλία REACT-EU, καθώς και τη χρηματοδότηση με βάση το μελλοντικό πλαίσιο από την πολιτική συνοχής και άλλα προγράμματα.
Επενδύσεις στη στρατηγική αυτονομία: νέος Μηχανισμός Στρατηγικών Επενδύσεων
Βασικό στοιχείο του InvestEU θα είναι ένας νέος μηχανισμός για την αύξηση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης μέσω της ανάπτυξης στρατηγικής αυτονομίας όσον αφορά ζωτικής σημασίας εφοδιαστικές αλυσίδες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Θα δημιουργηθεί Μηχανισμός Στρατηγικών Επενδύσεων ως πρόσθετο σκέλος στο πλαίσιο του InvestEU. Ο μηχανισμός αυτός θα στηρίζει έργα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη ισχυρών και ανθεκτικών αλυσίδων αξίας σε ολόκληρη την ΕΕ και ενισχύουν την αυτονομία της ενιαίας αγοράς της Ένωσης, ενώ παράλληλα τη διατηρούν ανοιχτή στον ανταγωνισμό και το εμπόριο σύμφωνα με τους κανόνες της. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της οικονομίας της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα παρέχονται οι πόροι σε εταιρείες στρατηγικής σημασίας για να ευημερήσουν και να αναπτυχθούν εντός της ΕΕ. Η στήριξη από τα κράτη μέλη για αυτά τα έργα δεν είναι πιθανό να επαρκέσει και η έντονη διασυνοριακή διάσταση σημαίνει ότι μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία τους.
Με τροφοδότηση ύψους 15 δισ. EUR από το Next Generation EU, ο νέος μηχανισμός θα παρέχει εγγύηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους 31,5 δισ. EUR και θα μπορούσε να δημιουργήσει επενδύσεις ύψους έως και 150 δισ. EUR ως κίνητρα για να επιτευχθεί ευρωπαϊκή βιομηχανική υπεροχή σε στρατηγικούς τομείς και βασικές αλυσίδες αξίας, συμπεριλαμβανομένων όσων είναι κρίσιμης σημασίας για τη διττή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Με το σκέλος αυτό θα διασφαλίζεται ότι οι επενδύσεις αυτές αξιοποιούν στο έπακρο τις δυνατότητες της ενιαίας αγοράς, ενώ η εγγύηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ θα στηρίζει εταιρείες σε κάθε τομέα της ευρωπαϊκής οικονομίας και θα καταστεί ένα ισχυρό εργαλείο ανάκαμψης.
3)Αξιοποίηση των διδαγμάτων από την κρίση και αντιμετώπιση των στρατηγικών προκλήσεων της Ευρώπης
Η κρίση τόνισε την αξία της ευρωπαϊκής συνεργασίας και κατέδειξε έντονα ότι η Ένωση πρέπει επειγόντως να αναπτύξει την ικανότητά της να ανταποκρίνεται σε κρίσεις και την ανθεκτικότητά της σε μελλοντικά σοκ. Η Επιτροπή προτείνει νέο πρόγραμμα «EU4Health» με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας της υγείας και την προετοιμασία για μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας. Ο rescEU, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης, θα επεκταθεί και θα ενισχυθεί για να δώσει στην Ένωση τη δυνατότητα να προετοιμάζεται και να ανταποκρίνεται σε μελλοντικές κρίσεις. Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα ενισχυθεί για τη χρηματοδότηση ζωτικής σημασίας έρευνας στον τομέα της υγείας, της ανθεκτικότητας και της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Άλλα προγράμματα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών της μέσων, θα ενισχυθούν ώστε το μελλοντικό δημοσιονομικό πλαίσιο να εναρμονιστεί πλήρως με τις ανάγκες ανάκαμψης, ενώ θα ενισχυθούν και ειδικά μέσα ώστε να βελτιωθεί η ευελιξία του προϋπολογισμού της ΕΕ και η ικανότητά του να ανταποκρίνεται στις ανάγκες.
ØΝέα και ενισχυμένα προγράμματα για την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας και την ενίσχυση της συνεργασίας
Το Next Generation EU θα παρέχει στοχευμένη ενίσχυση για βασικά προγράμματα που τροφοδοτούν την ανάπτυξη και ενισχύουν την ικανότητα της Ευρώπης να αντέχει και να ξεπερνά μελλοντικές κρίσεις. Οι ενισχύσεις αυτές έρχονται να προστεθούν στις αρχικές προτάσεις της Επιτροπής για το μελλοντικό πλαίσιο, οι οποίες εξακολουθούν να αποτελούν μια δίκαιη και ισορροπημένη βάση για συμφωνία.
Νέο πρόγραμμα για την ενίσχυση της ασφάλειας και της συνεργασίας στον τομέα της υγείας
Η κρίση κατέδειξε την ανάγκη να δοθεί στο μελλοντικό δημοσιονομικό πλαίσιο υψηλότερη προτεραιότητα στη χρηματοδότηση για την υγεία. Η Επιτροπή προτείνει ένα φιλόδοξο αυτοτελές πρόγραμμα «EU4Health», με το οποίο θα παρέχεται ειδική στήριξη για τις επερχόμενες προκλήσεις στον τομέα της υγείας, όπως προσδιορίζονται στην εκτίμηση των αναγκών. Σύμφωνα με την εν λόγω πρόταση, η χρηματοδότηση για το νέο πρόγραμμα θα ανέλθει σε 9,4 δισ. EUR, ποσό που συνιστά σημαντική ενίσχυση συγκριτικά με προηγούμενες προτάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+.
Το νέο πρόγραμμα θα βοηθήσει να εξασφαλιστεί ότι η Ένωση διαθέτει τις κρίσιμης σημασίας ικανότητες που χρειάζεται ώστε να ανταποκρίνεται με ταχύτητα και στην κατάλληλη κλίμακα σε μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας. Το πρόγραμμα θα αποσκοπεί στη δημιουργία ολοκληρωμένου πλαισίου για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντίδραση σε κρίσεις στον τομέα της υγείας στην ΕΕ, το οποίο θα συμπληρώνει και θα ενισχύει τις προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο και την περιφερειακή στήριξη στα συστήματα υγείας στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής.
Ο πρώτος άξονας του προγράμματος θα αφορά την ασφάλεια και την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας. Θα στηρίξει επενδύσεις σε κρίσιμης σημασίας υποδομές, εργαλεία, δομές, διαδικασίες και εργαστηριακές ικανότητες στον τομέα της υγείας, συμπεριλαμβανομένων εργαλείων για την επιτήρηση, την ανάπτυξη μοντέλων, την πρόβλεψη, την πρόληψη και τη διαχείριση εξάρσεων. Θα στηρίξει τη δημιουργία μηχανισμού για την ανάπτυξη, την προμήθεια και τη διαχείριση προϊόντων σχετικών με κρίσεις στον τομέα της υγείας, όπως φάρμακα —συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων— και θεραπευτικές αγωγές, ενδιάμεσα προϊόντα, δραστικά φαρμακευτικά συστατικά και οι πρώτες ύλες τους· ιατρικές συσκευές και ιατρικός εξοπλισμός, όπως αναπνευστήρες, προστατευτικός ρουχισμός και εξοπλισμός, διαγνωστικά υλικά και εργαλεία. Θα συμβάλει στη δημιουργία ενός νέου πλαισίου ενημέρωσης σχετικά με τον κίνδυνο σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο θα καλύπτει όλες τις φάσεις των κρίσεων.
Ο δεύτερος άξονας θα στηρίξει ένα πιο μακροπρόθεσμο όραμα για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας μέσω αποδοτικών συστημάτων υγείας χωρίς αποκλεισμούς σε όλα τα κράτη μέλη, μέσω της βελτίωσης της πρόληψης και επιτήρησης των νόσων, της προαγωγής της υγείας, της πρόσβασης, της διάγνωσης και της θεραπευτικής αγωγής, καθώς και μέσω της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα της υγείας. Το πρόγραμμα θα στηρίξει, για παράδειγμα, την ανάπτυξη ικανοτήτων στα κράτη μέλη, θα χρηματοδοτήσει προγράμματα κατάρτισης του ιατρικού και λοιπού προσωπικού στον τομέα της υγείας, ενώ θα επενδύσει και στον ψηφιακό μετασχηματισμό του τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και στην εγκατάσταση διαλειτουργικών ψηφιακών υποδομών, μεταξύ άλλων για την έρευνα και την ανταλλαγή δεδομένων.
Το πρόγραμμα θα σχεδιαστεί και θα υλοποιηθεί με πλήρη σεβασμό της κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα. Θα συνδεθεί με τη σχετική στήριξη που παρέχεται στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων της ΕΕ και θα καθιερώσει νέους τρόπους υλοποίησης κοινών δράσεων και εξασφάλισης της διαθεσιμότητας ιατρικών αντιμέτρων και πόρων σε περίπτωση σοβαρών απειλών για την υγεία. Θα συνεργάζεται με τον ενισχυμένο rescEU, ο οποίος εστιάζει στις άμεσες ικανότητες αντιμετώπισης κρίσεων, τη δημιουργία αποθεμάτων, την εγκατάσταση και την αποστολή εξοπλισμού και προσωπικού σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, παρέχοντας τις απαραίτητες συνεισφορές για την υγεία.
Ενίσχυση της ικανότητας του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης
Ένα σαφές δίδαγμα από την πανδημία είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να μπορεί να αντιδρά ταχύτερα και πιο ευέλικτα σε σοβαρές διασυνοριακές κρίσεις, δεδομένης της κλίμακας των δυνητικών διαταραχών για τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. Επομένως, η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του rescEU, του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Με τον τρόπο αυτό ο rescEU θα καταστεί πιο ευέλικτος και θα αυξηθεί η ικανότητα της Ένωσης για ανάληψη συλλογικής δράσης σε επίπεδο ΕΕ.
Το χρηματοδοτικό κονδύλιο θα αυξηθεί σε 3,1 δισ. EUR για τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε υποδομές αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, μεταφορικής ικανότητας και ομάδων στήριξης έκτακτης ανάγκης. Ο αναβαθμισμένος rescEU θα δώσει στην Ένωση την ικανότητα και τις υλικοτεχνικές υποδομές που χρειάζονται για την κάλυψη διαφόρων ειδών έκτακτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν ιατρική συνιστώσα, συμπληρώνοντας το νέο πρόγραμμα «EU4Health». Η πρόταση θα εξορθολογίσει και θα αυξήσει επίσης την ευελιξία των επιχειρησιακών ικανοτήτων. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί η πιο έγκαιρη και αποτελεσματική μελλοντική αντίδραση της ΕΕ σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης μεγάλης κλίμακας.
Πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» – επενδύσεις στην καινοτομία και την ετοιμότητα για το μέλλον
Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα ανέλθει σε 94,4 δισ. EUR με σκοπό να αυξηθεί η ευρωπαϊκή στήριξη σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας που σχετίζονται με την υγεία και το κλίμα. Αυτό θα συμβάλει στην ενίσχυση της ετοιμότητας για αποτελεσματική και ταχεία αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς και στην πραγματοποίηση επενδύσεων σε επιστημονικές λύσεις, συμπληρώνοντας την επιχειρησιακή χρηματοδότηση που παρέχεται στο πλαίσιο του νέου προγράμματος «EU4Health» και του rescEU.
Στον τομέα της υγείας, η ενίσχυση θα χρησιμοποιηθεί για την κλιμάκωση της ερευνητικής προσπάθειας όσον αφορά προκλήσεις όπως η πανδημία του κορονοϊού, η επέκταση των κλινικών δοκιμών, τα καινοτόμα προστατευτικά μέτρα, η ιολογία, τα εμβόλια, οι θεραπευτικές αγωγές και η διαγνωστική, καθώς και η μετατροπή των ερευνητικών πορισμάτων σε μέτρα πολιτικής για τη δημόσια υγεία.
Προτείνεται επίσης η κλιμάκωση πόρων για την έρευνα και την καινοτομία σε τομείς που σχετίζονται με το κλίμα. Η κλιμάκωση αυτή θα ενισχύσει τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της ΕΕ σε σχετικούς οικονομικούς τομείς και θα προωθήσει μια ανάκαμψη που συνάδει με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η ενίσχυση θα παράσχει πρόσθετα μέσα για αναδυόμενες και ρηξικέλευθες καινοτομίες από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, νεοφυείς επιχειρήσεις και εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης.
Σε καιρό κρίσης συμπαραστεκόμαστε στους παγκόσμιους εταίρους μας
Η πανδημία αποτελεί παγκόσμια πρόκληση. Χωρίς παγκόσμια αντίδραση, κάθε χώρα και περιοχή στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ένωσης, θα παραμείνει ευάλωτη. Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να επιδεικνύει αλληλεγγύη προς τους εταίρους της σε ολόκληρο τον κόσμο για την καταπολέμηση της νόσου COVID-19.
Η Επιτροπή προτείνει να καθοριστεί το κονδύλιο για τον Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας στα 86 δισ. EUR, μέσω νέας Εγγύησης Εξωτερικής Δράσης, καθώς και του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη με σκοπό τη στήριξη εταίρων —ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, τη Γειτονία και την υπόλοιπη Αφρική— στις προσπάθειές τους να καταπολεμήσουν και να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας, σε συνεργασία με διεθνείς εταίρους, όπως διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα Ηνωμένα Έθνη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Με στοχευμένη προσαρμογή του τρέχοντος δημοσιονομικού πλαισίου θα καταστεί δυνατή η διάθεση πρόσθετης στήριξης ύψους 1 δισ. EUR ήδη εντός του 2020.
Η στήριξη θα παράσχει ρευστότητα σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, θα διατηρήσει τις επενδύσεις σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και θα αυξήσει την ικανότητα χρηματοδότησης σε τοπικά νομίσματα στις χώρες εταίρους για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ετοιμότητας, καθώς και για την ανάπτυξη της παραγωγικής ικανότητας για σχετικά με τη νόσο COVID-19 εμβόλια, θεραπευτικές αγωγές και διαγνωστική. Αυτή η αυξημένη στήριξη θα στοχεύει επίσης τις πλέον ευάλωτες χώρες και περιοχές, αντιμετωπίζοντας τις σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας.
Η Επιτροπή προτείνει επίσης πρόσθετο κονδύλιο ύψους 5 δισ. EUR για την ενίσχυση του μέσου ανθρωπιστικής βοήθειας, το οποίο αντανακλά τις αυξανόμενες ανθρωπιστικές ανάγκες στις πλέον ευάλωτες περιοχές του κόσμου. Οι επιπτώσεις της πανδημίας και οι οικονομικές συνέπειες, για παράδειγμα η απώλεια εισοδήματος εξαιτίας της κατάρρευσης των τιμών του πετρελαίου και των πρώτων υλών και της δραστικής μείωσης των εμβασμάτων, επιτείνουν τις υπάρχουσες ανάγκες, γεγονός που προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη σημασία στην ικανότητα της Ένωσης να επιδείξει αλληλεγγύη προς τον υπόλοιπο κόσμο.
ØΕνίσχυση άλλων προγραμμάτων για την ανάπτυξη ανθεκτικότητας και την υλοποίηση στρατηγικών προτεραιοτήτων
Το δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 που πρότεινε η Επιτροπή το 2018, όπως ενισχύθηκε με τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης και τις αλλαγές που προτείνονται σήμερα, παραμένει το βασικό σημείο αναφοράς για την τελική φάση των διαπραγματεύσεων. Η προτεινόμενη αρχιτεκτονική, το επίπεδο στήριξης, η ισορροπία μεταξύ προτεραιοτήτων, καθώς και βασικά χαρακτηριστικά, όπως ο στόχος για συμβολή στη δράση για το κλίμα με τουλάχιστον το 25 % των δαπανών, καθώς και τα μέτρα για τη στήριξη της ισότητας των φύλων και κατά των διακρίσεων, όλα είναι αναγκαία για μια ισορροπημένη δέσμη μέτρων ανάκαμψης. Άλλο βασικό στοιχείο είναι η πρόταση της Επιτροπής για έναν κανονισμό σχετικά με την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από γενικευμένες ελλείψεις στον τομέα του κράτους δικαίου. Επιπλέον, εφαρμόζονται αυστηρά μέτρα για την προστασία του προϋπολογισμού έναντι της απάτης και των παρατυπιών, τα οποία η Επιτροπή θα ενισχύσει περαιτέρω. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης (OLAF) και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) θα ασκούν τις αρμοδιότητές τους όσον αφορά τους ελέγχους και τις έρευνες.
Ωστόσο, η κρίση κατέδειξε σαφώς ότι σε αρκετούς βασικούς τομείς τα επίπεδα στήριξης που συζητήθηκαν από τους ηγέτες τον Φεβρουάριο δεν θα επαρκέσουν. Ως εκ τούτου, εκτός από τις ενισχύσεις που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του Next Generation EU, επιβάλλεται η ενίσχυση άλλων προγραμμάτων, ώστε να μπορέσουν να διαδραματίσουν πλήρως τον ρόλο τους στην αύξηση της ανθεκτικότητας της Ένωσης και την αντιμετώπιση προκλήσεων τις οποίες έχει επιτείνει η πανδημία και οι συνέπειές της.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
ØΕνίσχυση της κυβερνοάμυνας της Ένωσης και στήριξη της ψηφιακής μετάβασης, με την ενίσχυση του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 8,2 δισ. EUR.
ØΕπενδύσεις σε σύγχρονες και υψηλών επιδόσεων υποδομές μεταφορών για τη διευκόλυνση των διασυνοριακών συνδέσεων, όπως το έργο Rail Baltica, μέσω πρόσθετου κονδυλίου ύψους 1,5 δισ. για τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη».
ØΔημιουργία των συνθηκών για την ανάκαμψη μέσω της εύρυθμης λειτουργίας της ενιαίας αγοράς, με διατήρηση των προτεινόμενων προϋπολογισμών για το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά και για προγράμματα στήριξης της συνεργασίας στους τομείς της φορολογίας και των τελωνείων στα επίπεδα των 3,7 δισ. EUR, 239 εκατ. EUR και 843 εκατ. EUR, αντίστοιχα.
ØΕπένδυση στη νεολαία μέσω πρόσθετου κονδυλίου ύψους 3,4 δισ. EUR για το Erasmus+, με το οποίο το συνολικό κονδύλιο ανέρχεται σε 24,6 δισ. EUR, καθώς και στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας μέσω αύξησης του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» σε 1,5 δισ. ευρώ.
ØΕνίσχυση της ανθεκτικότητας του αγροδιατροφικού και του αλιευτικού τομέα και παροχή των απαραίτητων δυνατοτήτων για διαχείριση κρίσεων μέσω πρόσθετου κονδυλίου ύψους 4 δισ. EUR για την Κοινή Γεωργική Πολιτική και 500 εκατ. EUR για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας.
ØΕντατικοποίηση της συνεργασίας όσον αφορά την προστασία των εξωτερικών συνόρων και την πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο, με ενίσχυση του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης και του Ταμείου για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Συνόρων ώστε να ανέλθουν στο επίπεδο των 22 δισ. EUR.
ØΕξασφάλιση ισχυρής στήριξης για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και ασφάλεια, με αύξηση του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας στο ποσό των 2,2 δισ. EUR, και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας σε επίπεδο ύψους 8 δισ. EUR τουλάχιστον.
ØΣτήριξη των εταίρων μας στα Δυτικά Βαλκάνια, με αύξηση της προενταξιακής βοήθειας της Ένωσης στο επίπεδο των 12,9 δισ. EUR.
Με αυτές τις στοχευμένες προσαρμογές, η Ένωση θα διαθέτει μακροπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο καλύτερα εναρμονισμένο με τις προτεραιότητες και τις φιλοδοξίες της και προσαρμοσμένο στην ανάπτυξη της ανθεκτικότητας και της στρατηγικής αυτονομίας της Ένωσης μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Επομένως, η Επιτροπή προτείνει στοχευμένες τροποποιήσεις της πρότασης που υπέβαλε το 2018 για το επόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο, ενσωματώνοντας τα αποτελέσματα των μέχρι σήμερα διαπραγματεύσεων, την πρότασή της για Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης και τις ενισχύσεις που παρατέθηκαν ανωτέρω. Η πλήρης επισκόπηση ανά πρόγραμμα του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου με ενσωματωμένο το Next Generation EU παρουσιάζεται στο παράρτημα.
ØΠιο ευέλικτα εργαλεία έκτακτης ανάγκης
Πέρα από τα επιμέρους προγράμματα, η κρίση κατέδειξε τη σημασία που έχει η ικανότητα της Ένωσης να αντιδρά με ταχύτητα και ευελιξία για την εφαρμογή μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής απόκρισης. Με τη σειρά της, η ικανότητα αυτή απαιτεί έναν πιο ευέλικτο προϋπολογισμό της ΕΕ. Οι ευρείες συνέπειες της κρίσης στον τομέα της υγείας εξάντλησαν γρήγορα την ευελιξία του τρέχοντος προϋπολογισμού. Για το μέλλον χρειάζεται ένας πιο ευέλικτος και ευκίνητος προϋπολογισμός, ο οποίος μπορεί να επιτευχθεί μόνο με καλοσχεδιασμένα ειδικά μέσα.
Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθούν τα εργαλεία ευελιξίας και έκτακτης ανάγκης που μπορούν να κινητοποιήσουν πόρους σε μεγάλη κλίμακα για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων προκλήσεων, όπως το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ, το οποίο παρέχει στήριξη σε κράτη μέλη και περιφέρειες που πλήττονται από καταστροφές μεγάλης κλίμακας, και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση, το οποίο παρέχει στήριξη σε εργαζομένους που χάνουν την εργασία τους ως αποτέλεσμα σημαντικών αναδιαρθρωτικών γεγονότων.
Η σημαντική ενίσχυση του Αποθεματικού Αλληλεγγύης και Επείγουσας Βοήθειας θα ενισχύσει τη δράση της ΕΕ ως απόκριση σε όλες τις πτυχές της κρίσης στον τομέα της υγείας, καθώς και σε άλλες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Είναι δυνατόν να διοχετευθούν κονδύλια για την παροχή στήριξης έκτακτης ανάγκης, όπως και όταν χρειάζεται, με μέσα της ΕΕ όπως η ανθρωπιστική βοήθεια, το Μέσο Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης, το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά, με τα οικεία κτηνιατρικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα έκτακτης ανάγκης, ή το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης.
Από κοινού, τα μέσα αυτά θα παράσχουν πρόσθετη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ύψους έως και 21 δισ. EUR την περίοδο 2021-2027, σε σύγκριση με τις προτάσεις που υπέβαλε η Επιτροπή στις 2 Μαΐου 2018.
3.Από τη θεωρία στην πράξη: Next Generation EU
Ο κύριος όγκος των προτεινόμενων μέτρων ανάκαμψης θα τροφοδοτηθεί από ένα νέο προσωρινό μέσο ανάκαμψης, το Next Generation EU, με χρηματοδοτική ικανότητα παρέμβασης ύψους 750 δισ. EUR. Το μέσο θα αποτελεί έκτακτο και προσωρινό μηχανισμό έκτακτης ανάγκης. Η χρηματοδότηση θα καταστεί δυνατή με την απόφαση για τους ιδίους πόρους, η οποία θα επιτρέψει στην Επιτροπή να δανειστεί, εξ ονόματος της Ένωσης, ποσό ύψους έως και 750 δισ. EUR, για μέτρα κατά την περίοδο 2021-2024.
Με σκοπό να παρασχεθεί η αναγκαία δημοσιονομική ικανότητα για την κάλυψη των δυνητικών υποχρεώσεων που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση του Next Generation EU και σύμφωνα με τις απαιτήσεις της δημοσιονομικής πειθαρχίας, η αναθεωρημένη απόφαση για τους ιδίους πόρους θα περιλαμβάνει έκτακτη και προσωρινή αύξηση των ανώτατων ορίων των ιδίων πόρων για τις αναλήψεις υποχρεώσεων και τις πληρωμές κατά 0,6 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ. Η επέκταση των ανώτατων ορίων θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο για να καλυφθούν οι ανάγκες εξαιτίας της κρίσης που προκάλεσε η COVID-19 και θα περιορίζονται στο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την κάλυψη αυτών των υποχρεώσεων.
Η κλίμακα του Next Generation EU και ο σχεδιασμός του πρέπει να αντικατοπτρίζουν το μέγεθος και τον επείγοντα χαρακτήρα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ένωση. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες για επείγουσες επενδύσεις που προέκυψαν μετά την κρίση είναι άνευ προηγουμένου. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαία μια αποφασιστική και έκτακτη αντίδραση σε επίπεδο Ένωσης. Ο πρωτόγνωρος χαρακτήρας αυτού του εγχειρήματος και το εξαιρετικό ύψος αυτών των κεφαλαίων υπαγορεύουν την κατοχύρωσή τους μέσω του συστήματος ιδίων πόρων, το οποίο εγκρίνεται από όλα τα κράτη μέλη σύμφωνα με τους συνταγματικούς τους κανόνες.
Η χρηματοδότηση της πρόσθετης στήριξης μέσω της αύξησης των εθνικών συνεισφορών αμέσως μετά την κρίση θα αύξαινε περαιτέρω την πίεση στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Σε αυτές τις εξαιρετικές περιστάσεις, είναι απολύτως δικαιολογημένη η χρήση χρηματοδοτικού μηχανισμού που θα αυξήσει σημαντικά και εγκαίρως τις δαπάνες χωρίς να αυξάνει τα εθνικά χρέη, ως έκφραση αλληλεγγύης σε κλίμακα αντίστοιχη με την κρίση.
Ο δανεισμός θα αξιοποιήσει το πολύ καλό ιστορικό επιδόσεων της Ένωσης όσον αφορά τη χρήση μέσων με βάση την αγορά για τη στήριξη επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη. Η Ένωση θα δανείζεται στις χρηματοπιστωτικές αγορές με όρους που θα αντανακλούν την ιδιαίτερα υψηλή αξιολόγηση της πιστοληπτικής της ικανότητας και θα διοχετεύει αυτά τα κεφάλαια γρήγορα εκεί που χρειάζονται περισσότερο.
Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα εκδώσει ομόλογα με διαφορετικές ληκτότητες στις κεφαλαιαγορές, αξιοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο την ικανότητα αυτών των αγορών να απορροφούν τέτοια ομόλογα και παράλληλα εξασφαλίζοντας το χαμηλότερο μέσο κόστος δανεισμού. Μια τέτοια διαφοροποιημένη στρατηγική χρηματοδότησης επιτρέπει στην Επιτροπή να προβαίνει σε δανειοληπτικές πράξεις κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται καλύτερα στην κλίμακα των πράξεων και στο περιβάλλον που επικρατεί στην αγορά.
Από τα κεφάλαια που θα διοχετευθούν μέσω του Next Generation EU, 500 δισ. EUR θα χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση της συνιστώσας επιχορηγήσεων του Μηχανισμού Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας και για την ενίσχυση άλλων βασικών προγραμμάτων αντιμετώπισης της κρίσης και ανάκαμψης. Το υπόλοιπο της χρηματοδότησης που θα κινητοποιηθεί με το μέσο, ύψους 250 δισ. EUR, θα διατεθεί στα κράτη μέλη υπό μορφή δανείων στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας.
Τα κεφάλαια που θα αντληθούν θα αποπληρωθούν μετά το 2027 και το αργότερο έως το 2058. Η ρύθμιση αυτή θα συμβάλει στην ανακούφιση των προϋπολογισμών των κρατών μελών σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία τα δημόσια οικονομικά δέχονται σοβαρές πιέσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι όλες οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν την έκδοση χρεωστικών τίτλων θα εξοφληθούν από μελλοντικούς προϋπολογισμούς της ΕΕ. Για να διευκολυνθεί η αποπληρωμή της χρηματοδότησης που θα αντληθεί από την αγορά και να βοηθηθεί η περαιτέρω ανακούφιση των εθνικών προϋπολογισμών, η Επιτροπή θα προτείνει πρόσθετους νέους ιδίους πόρους σε μεταγενέστερο στάδιο της δημοσιονομικής περιόδου.
Ατενίζοντας το μέλλον: μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων
Το νέο οικονομικό πλαίσιο και η βιώσιμη διαχείριση της αποπληρωμής των κεφαλαίων που αντλούνται στο πλαίσιο του Next Generation EU επιτείνουν την ανάγκη ριζικής μεταρρύθμισης του τρόπου χρηματοδότησης του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Η Επιτροπή εξακολουθεί να είναι της άποψης ότι η σταδιακή κατάργηση όλων των εκπτώσεων θα καταστήσει το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο πιο ισορροπημένο. Ωστόσο, στην παρούσα κατάσταση, δεδομένων των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19, η σταδιακή κατάργηση των εκπτώσεων θα συνεπαγόταν δυσανάλογες αυξήσεις των συνεισφορών για ορισμένα κράτη μέλη κατά την περίοδο 2021-2027. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, θα ήταν δυνατό να καταργηθούν σταδιακά οι υφιστάμενες εκπτώσεις εντός πολύ μεγαλύτερης χρονικής περιόδου από αυτήν που προέβλεπε η Επιτροπή στην πρότασή της το 2018.
Οι νέοι ίδιοι πόροι θα συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς ίδιους πόρους, έναν απλουστευμένο ίδιο πόρο βασιζόμενο στον φόρο προστιθέμενης αξίας και τις εθνικές συνεισφορές, καθώς και νέους ίδιους πόρους βασιζόμενους στα απορρίμματα συσκευασιών από μη ανακυκλωμένες πλαστικές ύλες. Θα βασίζονται στις προτεραιότητες και τις πολιτικές της ΕΕ με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και στη δίκαιη φορολογία σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Η Επιτροπή δεσμεύεται να υλοποιήσει την Πράσινη Συμφωνία. Στο πλαίσιο αυτό, οι πράσινοι ίδιοι πόροι θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προσπάθεια ανάκαμψης, στηρίζοντας παράλληλα την πράσινη μετάβαση της ευρωπαϊκής οικονομίας και κοινωνίας. Μεταξύ των επιλογών θα ήταν δυνατό να περιλαμβάνεται ένας ίδιος πόρος βασιζόμενος στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής επέκτασής του στους τομείς της ναυτιλίας και των αεροπορικών μεταφορών, καθώς και ένας μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα.
Με έναν ίδιο πόρο βασιζόμενο στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής, όπως συζητήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Φεβρουαρίου του 2020, τα κράτη μέλη θα μπορούν να διατηρήσουν το ίδιο ποσό εσόδων που εισέπραξαν από τον εκπλειστηριασμό κατά τη διάρκεια πρόσφατης περιόδου. Κάθε έσοδο που δημιουργείται από το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής και υπερβαίνει αυτό το μέγιστο όριο θα μεταφέρεται στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ένας τέτοιος ίδιος πόρος θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους περίπου 10 δισ. EUR, ανάλογα με την εξέλιξη της τιμής των ανθρακούχων εκπομπών και την επέκταση του συστήματος σε άλλους τομείς.
Ταυτόχρονα, θα είναι σημαντικό να διασφαλίζεται ότι οι επιχειρήσεις της ΕΕ ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις με τις επιχειρήσεις τρίτων χωρών. Ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα θα συμβάλει στην πρόληψη της διαρροής άνθρακα, η οποία υπονομεύει τις προσπάθειες της ΕΕ για μετάβαση σε μια κοινωνία με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα. Ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα θα μπορούσε να αποφέρει πρόσθετα έσοδα που θα κυμαίνονται από περίπου 5 δισ. EUR έως 14 δισ. EUR, ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής και τον σχεδιασμό.
Εταιρείες που αποκομίζουν τεράστια οφέλη από την ενιαία αγορά της ΕΕ και θα επιβιώσουν από την κρίση, μεταξύ άλλων χάρη και στην άμεση και έμμεση ενωσιακή και εθνική στήριξη, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανοικοδόμησή της κατά τη φάση ανάκαμψης. Η συμβολή αυτή θα μπορούσε να περιλαμβάνει έναν ίδιο πόρο βασιζόμενο στις επιχειρηματικές δραστηριότητες εταιρειών ο οποίος, ανάλογα με τον σχεδιασμό του, θα μπορούσε να αποφέρει περίπου 10 δισ. EUR ετησίως.
Ο ψηφιακός φόρος θα βασίζεται στο έργο του ΟΟΣΑ για τη φορολόγηση των εταιρειών με σημαντική ψηφιακή παρουσία· η Επιτροπή στηρίζει ενεργά τις συζητήσεις που διεξάγονται με πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ και της ομάδας G20 και είναι έτοιμη να αναλάβει δράση αν δεν επιτευχθεί παγκόσμια συμφωνία. Η επιβολή ψηφιακού φόρου σε εταιρείες με κύκλο εργασιών άνω των 750 εκατ. EUR θα μπορούσε να αποφέρει έως και 1,3 δισ. EUR ετησίως για τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Αυτοί οι νέοι ίδιοι πόροι θα μπορούσαν να συμβάλουν στη χρηματοδότηση της αποπληρωμής και των τόκων της χρηματοδότησης από την αγορά που θα αντληθεί στο πλαίσιο του Next Generation EU. Αν θεσπιστούν έως το 2024, οι εθνικές συνεισφορές των κρατών μελών στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 θα ήταν δυνατό να μειωθούν ως μερίδιο της οικονομίας τους συγκριτικά με τις πληρωμές τους το 2020.
Όλες οι ροές εσόδων και πληρωμών που βασίζονται στο Next Generation EU θα είναι επιπρόσθετες στις πιστώσεις που διατίθενται κατά την ετήσια διαδικασία του προϋπολογισμού και, κατά συνέπεια, δεν θα έχουν επιπτώσεις στο δημοσιονομικό ισοζύγιο. Οι ροές αυτές, συμπεριλαμβανομένων των καταβληθέντων τόκων, θα εμφανίζονται ευκρινώς στον προϋπολογισμό για να καταδεικνύεται ο προσωρινός και έκτακτος χαρακτήρας τους και για να εξασφαλίζεται πλήρης διαφάνεια.
Επιπλέον, οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού υπογραμμίζουν τη σημασία που έχει η διασφάλιση επαρκών δημοσιονομικών περιθωρίων για την Ένωση σε περιπτώσεις οικονομικών κλυδωνισμών που οδηγούν σε μείωση του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος. Προκειμένου να διατηρηθεί επαρκές περιθώριο στο πλαίσιο των ανώτατων ορίων των ιδίων πόρων, ώστε η Ένωση να καλύψει τις δημοσιονομικές υποχρεώσεις και τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις της που λήγουν σε ένα δεδομένο έτος, ακόμη και υπό τις πλέον δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις, η Επιτροπή προτείνει επίσης να αυξηθούν τα ανώτατα όρια των ιδίων πόρων σε μόνιμη βάση για τις αναλήψεις υποχρεώσεων στο 1,46 % και για τις πληρωμές στο 1,40 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ.
4.Συμπέρασμα – η πορεία προς ταχεία επίτευξη συμφωνίας σχετικά με έναν φιλόδοξο προϋπολογισμό για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη
Σε αυτή την περίοδο εξαιρετικών δυσχερειών και αβεβαιότητας που διανύουμε, η Ένωση χρειάζεται περισσότερο από ποτέ να δείξει ότι είναι έτοιμη και πρόθυμη να ενεργήσει αποφασιστικά και να χαράξει πορεία προς ένα καλύτερο αύριο. Η συμφωνία για ένα φιλόδοξο σχέδιο ανάκαμψης, με πυρήνα τον προϋπολογισμό της ΕΕ, θα δώσει στην Ένωση τις καλύτερες δυνατές πιθανότητες επιτυχίας.
Το Next Generation EU θα αποδεσμεύσει το πλήρες δυναμικό του προϋπολογισμού της ΕΕ για την επανεκκίνηση της οικονομίας και την ενίσχυση της βιωσιμότητας, της ανθεκτικότητας και της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. Βασίζεται στην εμπειρία της Ένωσης όσον αφορά την αξιοποίηση της χρηματοδότησης από την αγορά και την επεκτείνει για να επιτευχθεί η κλίμακα της στήριξης που είναι επειγόντως αναγκαία στις σημερινές συνθήκες.
Ένα ενισχυμένο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 θα οδηγήσει την Ένωση να επιστρέψει από την κρίση στην τροχιά της μακροπρόθεσμης ανάκαμψης, παρέχοντας ουσιώδους σημασίας χρηματοδότηση για άμεσες ανάγκες και για μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.
Η επιτυχία του σχεδίου ανάκαμψης θα εξαρτηθεί όχι μόνο από την κλίμακα και τις φιλοδοξίες του, αλλά και από την ταχύτητα της δράσης και την ικανότητα προσαρμογής της απόκρισης ανάλογα με τις εξελίξεις. Σε πολλά μέρη της Ένωσης χρειάζεται επειγόντως χρηματοδοτική στήριξη για να σταθούν όρθιες οι επιχειρήσεις και να στηριχθούν όσοι και όσες έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν επίσης για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με το μακροπρόθεσμο πλαίσιο, αλλά δεν είναι πολύ αργά. Η ταχεία επίτευξη συμφωνίας θα καταστήσει δυνατή την έγκαιρη έναρξη των ενισχυμένων προγραμμάτων.
Η Επιτροπή συμμερίζεται την αποφασιστικότητα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να εξασφαλίσει την ομαλή μετάβαση στο νέο μακροπρόθεσμο πλαίσιο. Ωστόσο, η παράταση του τρέχοντος πλαισίου δεν αποτελεί υποκατάστατο μιας ολοκληρωμένης συμφωνίας για έναν νέο, σύγχρονο, μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να αποκτήσει η Ένωση τα νέα προγράμματα και εργαλεία που θα είναι απαραίτητα για την υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης. Κατά συνέπεια, το διοργανικό έργο θα πρέπει κατά τις προσεχείς εβδομάδες να επικεντρωθεί πλήρως και αμέριστα στην οριστικοποίηση του Next Generation EU και του νέου μακροπρόθεσμου πλαισίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τους συννομοθέτες να εξετάσουν αυτές τις προτάσεις με ταχύτητα, με σκοπό να επιτευχθεί πολιτική συμφωνία σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έως τον Ιούλιο.
Η έγκαιρη λήψη απόφασης σχετικά με την πρόταση τροποποίησης του τρέχοντος πλαισίου θα καταστήσει δυνατή την άμεση διάθεση πρόσθετης χρηματοδότησης για την πρωτοβουλία REACT-EU, το Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Βιώσιμης Ανάπτυξης, σύμφωνα με τον επείγοντα χαρακτήρα αυτών των αναγκών.
Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την οριστικοποίηση συμφωνίας σχετικά με το μελλοντικό μακροπρόθεσμο πλαίσιο και τα συνοδευτικά τομεακά προγράμματα. Η ολοκλήρωση αυτών των εργασιών στις αρχές του φθινοπώρου θα σημαίνει ότι ο νέος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός θα μπορούσε να αρχίσει να εκτελείται την 1η Ιανουαρίου 2021 προωθώντας την ανάκαμψη της Ευρώπης.
Η ανάληψη δράσης τώρα θα σημαίνει ότι η Ένωση είναι έτοιμη να πράξει ό,τι είναι αναγκαίο για να επιστρέψει η οικονομία σε τροχιά προόδου, να προστατευθούν τα μέσα βιοπορισμού όλων των Ευρωπαίων και να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στη μακροπρόθεσμη μετάβαση της Ευρώπης σε ένα πιο δίκαιο, πιο πράσινο και ψηφιακό μέλλον.
δισ. EUR, τιμές 2018