ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 13.3.2020

COM(2020) 112 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ

Συντονισμένη οικονομική αντίδραση στην έξαρση της νόσου COVID-19

1.Εισαγωγή

Η νόσος COVID-19, κοινώς γνωστή ως ο κορoναϊός, συνιστά σοβαρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας για τους πολίτες, τις κοινωνίες και τις οικονομίες. Αφού εξαπλώθηκε από την Κίνα, η πανδημία έχει πλέον προκαλέσει λοιμώξεις σε όλα τα κράτη μέλη. Μολονότι περισσότερο έχει πληγεί η Ιταλία, ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται σε όλα τα κράτη μέλη και η κατάσταση εξελίσσεται ταχέως. Η πανδημία επιβάλλει μεγάλη επιβάρυνση στα άτομα και τις κοινωνίες και ασκεί σημαντική πίεση στα συστήματα υγείας. Πρέπει να ανταποκριθούμε από κοινού ώστε να επιβραδύνουμε τη μετάδοση και να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας μας για να βοηθήσουμε όσους έχουν ανάγκη και να σημειώσουμε πρόοδο στην έρευνα και ανάπτυξη.

Εκτός από τις σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις της και την ανθρώπινη διάστασή της, η έξαρση του κοροναϊού προκαλεί σημαντικό οικονομικό κλυδωνισμό στην ΕΕ, γεγονός που απαιτεί αποφασιστική και συντονισμένη οικονομική αντίδραση. Η εξάπλωση του ιού προκαλεί διαταραχές στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, αστάθεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές, κλυδωνισμούς στην καταναλωτική ζήτηση και αρνητικές επιπτώσεις σε βασικούς τομείς όπως τα ταξίδια και ο τουρισμός. Οι ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αγορές έχουν σημειώσει απώλειες κατά περίπου 30 % σε σύγκριση με τα μέσα Φεβρουαρίου, γεγονός που αποτελεί την πλέον απότομη μηνιαία πτώση τους από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008, ενώ παραμένει μεγάλη η αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη της έξαρσης κατά τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες.

Μόνο με αλληλεγγύη και συντονισμένες λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Χρειαζόμαστε αλληλεγγύη μεταξύ χωρών, περιφερειών, πόλεων και πολιτών για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, την παροχή βοήθειας στους ασθενείς και την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων. Απαιτείται να ληφθούν μια σειρά από βασικά μέτρα και να ακολουθηθεί συνεκτική και σαφής κοινή προσέγγιση. Καθοριστική σημασία έχει η στενή συνεργασία μεταξύ όλων των σχετικών παραγόντων.

Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει πλήρως όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να αντεπεξέλθει σε αυτήν την καταιγίδα. Εκτός από τις προσπάθειές μας για συντονισμό και καθοδήγηση και τις ενέργειές μας για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, η Επιτροπή αναλαμβάνει δράση για να αντιμετωπίσει και να μετριάσει τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Στόχος είναι η διαφύλαξη της ακεραιότητας της ενιαίας αγοράς και, ευρύτερα, η διατήρηση των αξιακών αλυσίδων παραγωγής και διανομής, ώστε να διασφαλιστεί ο αναγκαίος εφοδιασμός των συστημάτων υγείας μας. Στόχος είναι να στηριχθούν οι πολίτες ώστε να διασφαλιστεί ότι τα εισοδήματα και οι θέσεις εργασίας δεν θα πληγούν δυσανάλογα από την πανδημία. Στόχος είναι να στηριχθούν οι επιχειρήσεις, ιδίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Στόχος είναι επίσης η διασφάλιση της ρευστότητας του χρηματοπιστωτικού μας τομέα και η αντιμετώπιση της ύφεσης που μας απειλεί μέσω δράσεων σε όλα τα επίπεδα. Τέλος, στόχος είναι να εξασφαλιστεί ένα πλαίσιο που θα παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να ενεργούν αποφασιστικά και συντονισμένα. Εν κατακλείδι, στόχος είναι η προετοιμασία για ταχεία ανάκαμψη από αυτόν τον οικονομικό κλυδωνισμό.

Η παρούσα ανακοίνωση περιγράφει την άμεση αντίδραση της Επιτροπής για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων από τη νόσο COVID-19. Ενώ τα περιγραφόμενα μέτρα που ανακοινώθηκαν σήμερα αφορούν τις πλέον επικείμενες προκλήσεις, πρέπει να έχουμε επίγνωση του ότι η κατάσταση εξελίσσεται καθημερινά. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και τα κράτη μέλη για την ταχεία εφαρμογή αυτών των μέτρων και είναι έτοιμη να αναλάβει όλες τις περαιτέρω πρωτοβουλίες, εφόσον απαιτείται. Η Επιτροπή υποστηρίζει επίσης μια διεθνή αντίδραση για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων από την πανδημία μέσω του πολυμερούς πλαισίου, με ιδιαίτερη προσοχή στις χώρες εταίρους με ευάλωτα συστήματα υγείας.

2.Κοινωνικοοικονομικές Συνέπειες

Η πανδημία COVID-19 προκαλεί σημαντικό κλυδωνισμό στην παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομία. Ήδη σήμερα, αποτελούν πραγματικότητα σημαντικές αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στην Ευρώπη, τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους και ενδεχομένως για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αν τα μέτρα περιορισμού δεν φέρουν αποτέλεσμα 1 . Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2020 ενδέχεται να σημειώσει πτώση αρκετά κάτω από το μηδέν ή ακόμη και να είναι αρκετά αρνητική, ως αποτέλεσμα της COVID-19, και η συντονισμένη οικονομική αντίδραση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών έχει καθοριστική σημασία για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων.

Ο κλυδωνισμός αυτός πλήττει την οικονομία μέσω διαφόρων διαύλων:

·του κλυδωνισμού που προέκυψε από την αρχική οικονομική συρρίκνωση της Κίνας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020·

·του κλυδωνισμού της προσφοράς στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία που προέκυψε από την διακοπή των εφοδιαστικών αλυσίδων λόγω απουσιών από τους χώρους εργασίας·

·του κλυδωνισμού της ζήτησης στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία που προκλήθηκε από τη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης και τις αρνητικές επιπτώσεις της αβεβαιότητας στα επενδυτικά σχέδια·

·και των επιπτώσεων από τους περιορισμούς ρευστότητας για τις επιχειρήσεις.

Ο κλυδωνισμός θα είναι προσωρινός, αλλά πρέπει να συνεργαστούμε για να διασφαλίσουμε ότι θα είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομος και περιορισμένος, καθώς και ότι δεν θα δημιουργήσει μόνιμες βλάβες στις οικονομίες μας. Για το μέλλον, η έκταση των αρνητικών προοπτικών θα εξαρτηθεί από σειρά παραμέτρων, όπως η έλλειψη εφοδιασμού με κρίσιμες ύλες, η αποτελεσματικότητα των μέτρων περιορισμού, το χρονικό διάστημα διακοπής της παραγωγής στην ΕΕ, οι εργάσιμες ημέρες που χάνουν οι εταιρείες και οι δημόσιες διοικήσεις, καθώς και οι επιπτώσεις στη ζήτηση (π.χ. περιορισμοί κινητικότητας, ακυρώσεις ταξιδίων).

Τα κράτη μέλη πρέπει να επαγρυπνούν και να χρησιμοποιούν όλα τα διαθέσιμα μέσα σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο η τρέχουσα κρίση να οδηγήσει σε απώλεια κρίσιμων στοιχείων ενεργητικού και τεχνολογίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται εργαλεία όπως ο έλεγχος ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο και άλλα μέσα σχετικά με την ασφάλεια. Η Επιτροπή θα καθοδηγήσει τα κράτη μέλη εν όψει της εφαρμογής του κανονισμού για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων.

Καθώς η COVID 19 εξαπλώνεται και πλήττει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και παγκοσμίως και στα κράτη μέλη, οι οικονομικές επιπτώσεις είναι σημαντικές και αυξάνονται καθημερινά. Οι επιπτώσεις είναι αισθητές σε ολόκληρη την οικονομία, ιδίως σε περιπτώσεις αναγκαστικού αποκλεισμού για την πρόληψη της εξάπλωσης της πανδημίας. Τα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό του ιού σε τοπικό και εθνικό επίπεδο ενδεχομένως επηρεάζουν τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση. Συγκεκριμένα, η αρνητική ζήτηση είναι συνέπεια των μέτρων που οι κυβερνήσεις υποχρεούνται να εφαρμόσουν για τον περιορισμό του ιού, επηρεάζοντας την ιδιωτική, την επαγγελματική και την κοινωνική ζωή των πολιτών. Σήμερα, οι τομείς που πλήττονται περισσότερο είναι ο τομέας της υγείας, ο τουρισμός και οι μεταφορές, ιδίως ο αεροπορικός κλάδος.

Η πανδημία COVID-19 έχει επιπτώσεις στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές. Στα τέλη Φεβρουαρίου, οι παγκόσμιες αγορές μετοχικών τίτλων και οι αγορές άλλων στοιχείων ενεργητικού υψηλού κινδύνου σημείωσαν μεγάλη πτώση εν μέσω σημαντικής καταφυγής σε ασφαλέστερες τοποθετήσεις. Ταυτόχρονα, οι τιμές στοιχείων ενεργητικού ασφαλών καταφυγίων εκτινάχθηκαν λόγω αυξημένης ζήτησης: οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ («ασφαλές χρηματοοικονομικό στοιχείο ενεργητικού εσχάτης ανάγκης») μειώθηκαν κατακόρυφα. Οι τιμές των μετοχών μειώθηκαν γενικά, σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα περιθώρια των κρατικών ομολόγων των πιο ευάλωτων κρατών μελών αυξήθηκαν. Οι αποδόσεις εταιρικών ομολόγων μη επενδυτικής βαθμίδας εκτινάχθηκαν.

Ενόψει των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών επιπτώσεων της COVID-19, η αντίδραση σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής θα πρέπει να είναι τολμηρή και συντονισμένη για την επίτευξη των ακόλουθων στόχων :

·Συμβολή στη διάσωση ανθρώπινων ζωών. Εξασφάλιση δαπανών για αναγκαίο εφοδιασμό και επενδύσεων για τον περιορισμό και την αντιμετώπιση της πανδημίας.

·Διασφάλιση της προστασίας των εργαζομένων στην Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένων των αυτοαπασχολουμένων) από απώλειες εισοδήματος και της αναγκαίας στήριξης και χρηματοπιστωτικής ρευστότητας για τις επιχειρήσεις (ιδίως τις ΜΜΕ) και τους τομείς που πλήττονται περισσότερο.

·Μετριασμός των επιπτώσεων στο σύνολο της οικονομίας, με πλήρη αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων εργαλείων της ΕΕ και ενός ευέλικτου πλαισίου της ΕΕ για τη δράση των κρατών μελών.

3.Διασφάλιση της αλληλεγγύης στην ενιαία αγορά

3.1.Προμήθεια ιατρικού εξοπλισμού

Η ενιαία αγορά βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε περιόδους κρίσης, είναι το μέσο αλληλεγγύης που διασφαλίζει ότι τα βασικά αγαθά που είναι αναγκαία για τον μετριασμό της έξαρσης των κινδύνων για την υγεία μπορούν να φθάσουν σε όλους όσοι έχουν ανάγκη. Η ενιαία αγορά συμβάλλει στην προστασία της υγείας μας, διασφαλίζοντας ότι τα εν λόγω αγαθά είναι διαθέσιμα σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι μονομερείς εθνικοί περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία των βασικών προμηθειών των συστημάτων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης δημιουργούν σημαντικά εμπόδια και επηρεάζουν δραματικά την ικανότητα των κρατών μελών να διαχειρίζονται την έξαρση της COVID-19.

Είναι ζωτικής σημασίας τα εθνικά μέτρα να επιδιώκουν τον πρωταρχικό στόχο της προστασίας της υγείας σε πνεύμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και συνεργασίας. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη εγκρίνει ή προετοιμάζουν εθνικά μέτρα που επηρεάζουν τις εξαγωγές μέσων ατομικής προστασίας, όπως προστατευτικά γυαλιά, μάσκες προσώπου, γάντια, χειρουργικές στολές και ποδιές, καθώς και φάρμακα. Τα εν λόγω μέτρα ενέχουν τον κίνδυνο να μην φτάνουν τα βασικά αυτά αγαθά σε όσους τα χρειάζονται περισσότερο, ιδίως τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας, τις ομάδες επιτόπιας επέμβασης και τους ασθενείς στις πληγείσες περιοχές σε ολόκληρη την Ευρώπη. Έχουν αλυσιδωτά αποτελέσματα: τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων των μέτρων που λαμβάνονται από άλλα κράτη μέλη.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι περιορισμοί εξαπλώθηκαν σε ένα αυξανόμενο φάσμα προϊόντων, αρχής γενομένης από τα μέσα ατομικής προστασίας, και πιο πρόσφατα επεκτάθηκαν στα φάρμακα. Οι περιορισμοί στις εξαγωγές δεν λαμβάνουν υπόψη τις ολοκληρωμένες αλυσίδες εφοδιασμού. Δημιουργούν σημεία συμφόρησης στην παραγωγή βασικών προμηθειών εμποδίζοντας τις εισροές σε συγκεκριμένα κράτη μέλη. Διαταράσσουν τις αλυσίδες εφοδιαστικής και διανομής, οι οποίες βασίζονται στις κεντρικές αποθήκες. Ενθαρρύνουν τη δημιουργία αποθεμάτων στην αλυσίδα εφοδιασμού. Εν τέλει, επαναφέρουν τα εσωτερικά σύνορα σε μια περίοδο κατά την οποία η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών είναι περισσότερο αναγκαία.

Το παράρτημα 2 παρέχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο θέσπισης κατάλληλων μηχανισμών ελέγχου, ώστε να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού σε ολόκληρη την Ευρώπη 2 . Η Συνθήκη επιτρέπει στα κράτη μέλη, υπό ορισμένες αυστηρές προϋποθέσεις, να παρεκκλίνουν από τους κανόνες της ενιαίας αγοράς. Κάθε εθνικό περιοριστικό μέτρο που λαμβάνεται δυνάμει του άρθρου 36 της ΣΛΕΕ για την προστασία της υγείας και της ζωής των ανθρώπων πρέπει να αιτιολογείται, δηλαδή να είναι κατάλληλο, αναγκαίο και αναλογικό προς τους στόχους αυτούς, εξασφαλίζοντας επαρκή προσφορά στους ενδιαφερομένους και αποτρέποντας ταυτόχρονα κάθε φαινόμενο έλλειψης ή επιδείνωση της έλλειψης αγαθών, τα οποία θεωρούνται βασικά, όπως μέσα ατομικής προστασίας, ιατροτεχνολογικά προϊόντα ή φάρμακα. Κάθε σχεδιαζόμενο εθνικό μέτρο που περιορίζει την πρόσβαση σε ιατρικό εξοπλισμό και μέσα προστασίας πρέπει να κοινοποιείται στην Επιτροπή, η οποία θα ενημερώνει σχετικά τα άλλα κράτη μέλη.

Τα μέτρα που έχουν κοινοποιηθεί έως τώρα στην Επιτροπή έχουν αξιολογηθεί όσον αφορά τη διασφάλιση ότι τα βασικά αγαθά φτάνουν σε όσους τα χρειάζονται περισσότερο. Η Επιτροπή αντιμετωπίζει τις περιπτώσεις αυτές ως ζήτημα προτεραιότητας και στηρίζει τα κράτη μέλη στη διόρθωση κάθε μέτρου αυτού του είδους. Σε περίπτωση που τα κράτη μέλη δεν προσαρμόσουν επαρκώς τους κανόνες τους, η Επιτροπή θα αναλάβει νομική δράση.

Ορισμένα εθνικά μέτρα αποτρέπουν τις εξαγωγές βασικών προμηθειών σε τρίτες χώρες, με απώτερο στόχο τη διατήρηση της βιωσιμότητας των συστημάτων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης της ΕΕ. Εάν οι εξαγωγές σε τρίτες χώρες θέσουν σε κίνδυνο την ικανότητα αντίδρασης της ΕΕ στην έξαρση της COVID-19, η Επιτροπή μπορεί να αναλάβει δράση και να θέσει σε εφαρμογή σύστημα αδειών εξαγωγής ορισμένων προϊόντων.

Η Επιτροπή λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει την επαρκή προμήθεια μέσων προστασίας σε όλη την Ευρώπη. Δεδομένων των σημερινών ελλείψεων σε παγκόσμιο επίπεδο, η Επιτροπή δρομολόγησε ταχεία διαδικασία προμηθειών από κοινού με 26 κράτη μέλη. Ως περαιτέρω δίχτυ ασφαλείας, η Επιτροπή εγκρίνει μέτρο στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ (rescEU) για την αγορά μέσων προστασίας από την Ένωση. Το μέτρο αυτό θα μπορούσε να καταστήσει δυνατές τις πρώτες αγορές από τις αρχές Απριλίου, εφόσον εγκριθεί από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή υποβάλλει επίσης σύσταση της Επιτροπής σχετικά με τις διαδικασίες εκτίμησης της συμμόρφωσης και εποπτείας της αγοράς στο πλαίσιο της COVID-19. Με τον τρόπο αυτόν, θα μπορέσει ιδίως να αυξηθεί η προσφορά ορισμένων ειδών μέσων προστασίας, όπως οι μάσκες προσώπου μίας χρήσης.

Είναι βασικό να δράσουμε από κοινού για να διασφαλίσουμε την παραγωγή, αποθήκευση, διαθεσιμότητα και ορθολογική χρήση των ιατρικών μέσων προστασίας και των φαρμάκων στην ΕΕ, με ανοικτό και διαφανή τρόπο. Η Επιτροπή επικοινώνησε με προμηθευτές για να αξιολογήσει τις ελλείψεις και τους ζήτησε να αυξήσουν αμέσως την παραγωγή. Από κοινού με τα κράτη μέλη και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, η Επιτροπή συγκρότησε επίσης εκτελεστική ομάδα καθοδήγησης για την παρακολούθηση πιθανών ελλείψεων φαρμάκων λόγω της COVID-19. Επιπλέον, παρακολουθεί την κατάσταση μέσω του Συντονιστικού Οργάνου Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και τις επιδόσεις των διαφόρων διαγνωστικών προϊόντων και τη συνεργασία όσον αφορά τις διάφορες εθνικές προσεγγίσεις έναντι των διαγνωστικών εξετάσεων.

3.2. Μεταφορές

Η έξαρση της COVID-19 έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο στα συστήματα μεταφορών μας. Οι ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού είναι στενά συνδεδεμένες. Οι συνδέσεις αυτές διατηρούνται μέσω εκτεταμένου δικτύου υπηρεσιών εμπορευματικών μεταφορών. Η διακοπή αυτών των ροών εμπορευμάτων επιφέρει σοβαρή οικονομική ζημία.

Ο διεθνής και ο ευρωπαϊκός αεροπορικός κλάδος έχουν ήδη πληγεί σοβαρά από την έξαρση της ασθένειας. Η κατάσταση εξακολουθεί να επιδεινώνεται καθημερινά. Η κυκλοφορία αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο τις προσεχείς εβδομάδες. Για να συμβάλει στον περιορισμό των επιπτώσεων της έξαρσης της ασθένειας, η Επιτροπή προτείνει στοχευμένη νομοθεσία για την προσωρινή ελάφρυνση των υποχρεώσεων των αεροπορικών εταιρειών ως προς τη χρήση των χρονοθυρίδων σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ. Μόλις τεθεί σε ισχύ, το προσωρινό αυτό μέτρο θα επιτρέψει στις αεροπορικές εταιρείες να προσαρμόσουν τη χωρητικότητά τους ενόψει της μειούμενης ζήτησης λόγω της έξαρσης της ασθένειας.

Όσον αφορά τις χερσαίες αλυσίδες εφοδιασμού, αυτές έχουν πληγεί σοβαρά από την καθιέρωση απαγόρευσης εισόδου στα χερσαία σύνορα ή από τους περιορισμούς στην πρόσβαση των οδηγών σε ορισμένα κράτη μέλη. Αυτό επηρεάζει όλα τα εμπορεύματα, αλλά ιδίως τα κρίσιμα υλικά προμηθειών και τα αλλοιώσιμα αγαθά, και καθώς η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων του τομέα είναι ΜΜΕ, οι εν λόγω επιπτώσεις είναι άμεσες και σοβαρές.

Ανεξάρτητα από τον τρόπο μεταφοράς, η Επιτροπή επεξεργάζεται από κοινού με τα κράτη μέλη τρόπους διασφάλισης της οικονομικής συνέχειας, οι οποίοι θα εγγυώνται τη ροή των εμπορευμάτων και την αλυσίδα εφοδιασμού και θα εξασφαλίζουν τις απαραίτητες μετακινήσεις, τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την ασφάλεια των μεταφορών.

3.3.Τουρισμός

Η πίεση που ασκείται στην τουριστική βιομηχανία της ΕΕ είναι πρωτοφανής. Βρίσκεται αντιμέτωπη με σημαντική μείωση των διεθνών αφίξεων (μαζικές ακυρώσεις και μείωση των κρατήσεων, για παράδειγμα από ταξιδιώτες των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας). Επηρεάζεται επίσης από την επιβράδυνση των ενδοενωσιακών και των εσωτερικών μετακινήσεων, ιδίως λόγω της αυξανόμενης απροθυμίας των πολιτών της ΕΕ να μετακινηθούν, καθώς και λόγω των εθνικών και/ή περιφερειακών προληπτικών μέτρων ασφαλείας. Οι ΜΜΕ του τομέα πλήττονται ιδιαίτερα από αυτήν τη γενική μείωση των τουριστικών και των επαγγελματικών μετακινήσεων. Η διαταραχή των ενδοενωσιακών και των εσωτερικών μετακινήσεων (που αντιπροσωπεύουν το 87 % των τουριστικών αφίξεων) από τα τέλη Φεβρουαρίου επιδεινώνει την κατάσταση. Ο τομέας των εμπορικών εκθέσεων και συνεδρίων έχει επηρεαστεί σημαντικά, καθώς πάνω από 220 εκδηλώσεις ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν στην Ευρώπη για το 1ο τρίμηνο του 2020. Άλλοι συναφείς τομείς, όπως οι υπηρεσίες εστίασης, καθώς και οι εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, τελούν επίσης υπό αυξανόμενη πίεση από την έξαρση της COVID-19 και από τις προσπάθειες περιορισμού της εξάπλωσής της.

Η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη μέλη, τις διεθνείς αρχές και βασικές επαγγελματικές ενώσεις της ΕΕ για να παρακολουθεί την κατάσταση και να συντονίζει τα μέτρα στήριξης.

4.Κινητοποίηση του προϋπολογισμού της ΕΕ και του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων

4.1.Μέτρα ρευστότητας: Στήριξη προς τις επιχειρήσεις, τους τομείς και τις περιφέρειες

Για να διευκολυνθεί η παροχή άμεσης βοήθειας στις ΜΜΕ που έχουν πληγεί σοβαρά, ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα αναπτύξει τα υφιστάμενα μέσα του προκειμένου να τις στηρίξει με ρευστότητα, συμπληρώνοντας τα μέτρα που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο.

Κατά τις προσεχείς εβδομάδες θα διατεθεί ποσό 1 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ως εγγύηση για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ) με σκοπό τη στήριξη της χρηματοδότησης κεφαλαίου κίνησης περίπου 8 δισ. EUR και την παροχή βοήθειας σε τουλάχιστον 100 000 ευρωπαϊκές ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης 3 .

Η στήριξη θα διοχετεύεται διά των υφιστάμενων μέσων των προγραμμάτων του ΕΤαΕ που στηρίζουν τις επενδύσεις. Οι δανειοδοτήσεις θα επικεντρωθούν, εντός των ορίων της ισχύουσας νομοθεσίας, σε δάνεια κεφαλαίου κίνησης με ληκτότητα 12 μηνών ή μεγαλύτερη. Ειδικότερα, οι δανειακές εγγυήσεις στο πλαίσιο του COSME – το πρόγραμμα της ΕΕ για την ανταγωνιστικότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων – θα αυξηθούν, μαζί με τις εγγυήσεις για ΜΜΕ InnovFin στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», ώστε οι τράπεζες να χορηγούν πρόσβαση σε ενδιάμεση χρηματοδότηση σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Τα μέσα αυτά θα ενισχυθούν με 750 εκατ. EUR μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) κατά τις προσεχείς εβδομάδες. Επιπλέον, ως περαιτέρω ειδικό μέτρο, το ΕΤΣΕ θα παράσχει στο ΕΤαΕ επιπλέον 250 εκατ. EUR για την ταχεία στήριξη των ΜΜΕ σε μια συντονισμένη προσπάθεια με τις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα της ΕΕ.

Επιπλέον, θα προβλεφθεί η διακοπή πληρωμών - που επιτρέπει τις καθυστερημένες αποπληρωμές δανείων - για τις θιγόμενες επιχειρήσεις στο πλαίσιο των ίδιων μέσων, περιορίζοντας την πίεση στα οικονομικά τους. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να αξιοποιήσουν πλήρως τα υφιστάμενα χρηματοδοτικά μέσα στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων για την αντιμετώπιση των χρηματοδοτικών αναγκών και να μεγιστοποιήσουν τη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων με νέα χρηματοδοτικά μέσα, κατά περίπτωση. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνδράμει τα κράτη μέλη ως προς αυτό.

Η Επιτροπή, ενόσω εξακολουθεί να συνεργάζεται στενά με τον όμιλο της ΕΤΕπ και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, θα ζητήσει να ληφθούν άμεσα μέτρα από τα εν λόγω ιδρύματα για να δοθεί προτεραιότητα σε τομείς, προϊόντα και μέσα που θα παρέχουν την πιο αποτελεσματική και επιδραστική στήριξη στις θιγόμενες επιχειρήσεις, και θα επιδιώξει τον στενό συντονισμό τους με άλλους εταίρους για την αντιμετώπιση των εξελίξεων.

4.2.Άμβλυνση των επιπτώσεων στην απασχόληση

Απαιτούνται συγκεκριμένα μέτρα για την άμβλυνση του αντικτύπου στην απασχόληση των ατόμων και των τομέων που έχουν πληγεί περισσότερο, όταν διακόπτεται η παραγωγή ή μειώνονται οι πωλήσεις. Πρέπει να προστατεύσουμε τους εργαζομένους από την ανεργία και την απώλεια εισοδήματος, όπου είναι δυνατόν, καθώς δεν πρέπει να γίνουν θύματα της έξαρσης της ασθένειας. Τα συστήματα μερικής ανεργίας έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά σε ορισμένα κράτη μέλη, επιτρέποντας την προσωρινή μείωση των ωρών εργασίας με παράλληλη στήριξη του εισοδήματος των εργαζομένων. Επί του παρόντος, 17 κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει κάποια μορφή τέτοιου συστήματος. Θα ήταν χρήσιμο να επεκταθούν τα συστήματα αυτά σε ολόκληρη την ΕΕ. Επιπλέον, οι προσωρινές παρατάσεις του επιδόματος ασθενείας ή οι αλλαγές στις παροχές ανεργίας μπορούν να στηρίξουν το εισόδημα των νοικοκυριών. Η προώθηση της τηλεργασίας θα μπορούσε επίσης να αμβλύνει τις επιπτώσεις της έξαρσης της ασθένειας.

Η ΕΕ είναι πρόθυμη να στηρίξει τα κράτη μέλη, όπου είναι δυνατόν, για τον μετριασμό των επιπτώσεων στους εργαζομένους. Ήδη βοηθά τα κράτη μέλη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της ανεργίας, για παράδειγμα μέσω των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, καθώς και μέσω της νέας Πρωτοβουλίας Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κοροναϊού, όπως ορίζεται παρακάτω.

Επιπλέον, η Επιτροπή θα επιταχύνει την προετοιμασία της νομοθετικής της πρότασης για ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Αντασφάλισης Ανεργίας. Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπεί στη στήριξη των ατόμων που εργάζονται και στην προστασία των ατόμων που χάνουν την εργασία τους σε περίπτωση μεγάλων κλυδωνισμών, καθώς και στη μείωση της πίεσης στα δημόσια οικονομικά των κρατών, ενισχύοντας έτσι την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης και αυξάνοντας τη συνοχή της. Το σύστημα θα έχει στόχο ειδικότερα τη στήριξη των εθνικών πολιτικών που αποσκοπούν στη διατήρηση των θέσεων εργασίας και των δεξιοτήτων, για παράδειγμα μέσω συστημάτων μερικής ανεργίας, και/ή τη διευκόλυνση της μετάβασης των ανέργων από τη μία θέση εργασίας στην άλλη.

4.3.Η Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κοροναϊού

Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή προτείνει να αγνοήσει εφέτος την υποχρέωσή της να ζητήσει επιστροφή των προχρηματοδοτήσεων που δεν έχουν δαπανηθεί για τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία που κατέχουν επί του παρόντος τα κράτη μέλη. Τα ποσά αυτά ανέρχονται σε περίπου 8 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κράτη μέλη για τη συμπλήρωση των 29 δισ. EUR διαρθρωτικής χρηματοδότησης σε ολόκληρη την ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί ουσιαστικά το ποσό των επενδύσεων το 2020.

Επιπλέον, έως 28 δισ. EUR από τους μέχρι σήμερα μη διατεθέντες πόρους των διαρθρωτικών ταμείων από τα υφιστάμενα εθνικά κονδύλια, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών συνεισφορών, θα είναι πλήρως επιλέξιμα για την καταπολέμηση της κρίσης, παρέχοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στα κράτη μέλη τις απαιτούμενες πηγές χρηματοδότησης.

Η Επιτροπή θα συγκροτήσει σε ανώτατο επίπεδο ειδική ομάδα για να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη ώστε να διασφαλιστεί η ανάληψη δράσης σε αυτή τη βάση εντός εβδομάδων.

·για να στηρίξουν το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, π.χ. μέσω της χρηματοδότησης του υγειονομικού εξοπλισμού και των φαρμάκων, των εγκαταστάσεων ελέγχου και θεραπευτικής αγωγής, της πρόληψης της ασθένειας, της ηλεκτρονικής υγείας, της παροχής προστατευτικού εξοπλισμού, των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, προκειμένου να προσαρμοστεί το εργασιακό περιβάλλον στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και να διασφαλιστεί η πρόσβαση των ευάλωτων ομάδων στην υγειονομική περίθαλψη·

·για να παράσχουν ρευστότητα σε επιχειρήσεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν βραχυπρόθεσμους χρηματοπιστωτικούς κλυδωνισμούς που συνδέονται με την κρίση του κοροναϊού, καλύπτοντας π.χ. κεφάλαια κίνησης σε ΜΜΕ για την αντιμετώπιση των ζημιών που οφείλονται στην κρίση, με ιδιαίτερη προσοχή στους τομείς που πλήττονται περισσότερο·

·για να στηρίξουν προσωρινά εθνικά προγράμματα μερικής ανεργίας που συμβάλλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων της κρίσης, σε συνδυασμό με μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης.

Εάν κριθούν αναγκαίες τροποποιήσεις προγραμμάτων, η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές για τον εξορθολογισμό και την επιτάχυνση των αντίστοιχων διαδικασιών, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της κρίσης του κοροναϊού στη διοικητική ικανότητα των κρατών μελών.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής, η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ, ώστε να συμπεριληφθεί η κρίση στον τομέα της δημόσιας υγείας. Το 2020 είναι διαθέσιμα έως και 800 εκατ. EUR. 

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση θα μπορούσε επίσης να κινητοποιηθεί για τη στήριξη των απολυμένων εργαζομένων και των αυτοαπασχολούμενων. Το 2020 είναι διαθέσιμα έως και 179 εκατ. EUR.

5.Κρατικές ενισχύσεις

Δεδομένου του περιορισμένου μεγέθους του προϋπολογισμού της ΕΕ, η κύρια δημοσιονομική απόκριση στον κοροναϊό θα προέλθει από τους εθνικούς προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις παρέχουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να αναλάβουν ταχεία και αποτελεσματική δράση για τη στήριξη των πολιτών και των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες λόγω της έξαρσης της COVID-19. Ταυτόχρονα, διασφαλίζουν ότι οι κρατικές ενισχύσεις φτάνουν πράγματι στις επιχειρήσεις που τις χρειάζονται και ότι αποφεύγονται οι επιζήμιοι αγώνες δρόμου για επιδοτήσεις, κατά τους οποίους πιο εύπορα κράτη μέλη μπορούν να ξεπεράσουν τις γειτονικές χώρες εις βάρος της συνοχής εντός της ΕΕ.

Τα κράτη μέλη μπορούν να σχεδιάσουν τη λήψη εκτενών μέτρων στήριξης σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις 4 :

·Πρώτον, τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να λάβουν μέτρα που θα ισχύουν για όλες τις εταιρείες, όπως οι επιδοτήσεις μισθών και η αναστολή των πληρωμών των φόρων εταιρειών και των φόρων προστιθέμενης αξίας ή των κοινωνικών εισφορών. Τα μέτρα αυτά μετριάζουν άμεσα και αποτελεσματικά τις οικονομικές δυσχέρειες των εταιρειών. Δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων και μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή από τα κράτη μέλη αμέσως, χωρίς τη συμμετοχή της Επιτροπής.

·Δεύτερον, τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν χρηματοδοτική στήριξη απευθείας στους καταναλωτές, π.χ. για υπηρεσίες που ακυρώνονται ή εισιτήρια που δεν επιστρέφονται από τους αντίστοιχους φορείς εκμετάλλευσης. Τα μέτρα αυτά επίσης δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων και μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή από τα κράτη μέλη αμέσως, χωρίς τη συμμετοχή της Επιτροπής.

·Τρίτον, οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ παρέχουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη, με την επιφύλαξη της έγκρισης της Επιτροπής, να καλύπτουν πιεστικές ανάγκες ρευστότητας και να στηρίζουν τις επιχειρήσεις που βρίσκονται αντιμέτωπες με πτώχευση λόγω της έξαρσης της COVID-19.

·Τέταρτον, το άρθρο 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη, κατόπιν εγκρίσεως της Επιτροπής, να αποζημιώνουν τις εταιρείες για τη ζημία που υπέστησαν υπό εξαιρετικές περιστάσεις, όπως αυτές που προκαλούνται από την έξαρση της COVID-19. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται μέτρα για την αποζημίωση των εταιρειών σε τομείς που έχουν πληγεί ιδιαίτερα (π.χ. μεταφορές, τουρισμός και ξενοδοχειακός τομέας) και μέτρα για την αποζημίωση των διοργανωτών εκδηλώσεων που έχουν ακυρωθεί για ζημίες που υπέστησαν λόγω της έξαρσης της νόσου.

·Πέμπτον, μπορούν επίσης να λαμβάνονται συμπληρωματικά πρόσθετα μέτρα, όπως βάσει του κανονισμού για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας 5 και του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία 6 , τα οποία μπορούν επίσης να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη αμέσως, χωρίς τη συμμετοχή της Επιτροπής.

Επί του παρόντος, οι επιπτώσεις της έξαρσης της νόσου COVID-19 στην Ιταλία είναι τέτοιας φύσης και κλίμακας που επιτρέπει τη χρήση του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ. Αυτό παρέχει τη δυνατότητα στην Επιτροπή να εγκρίνει πρόσθετα εθνικά μέτρα στήριξης για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους, που σύμφωνα με την Επιτροπή παρατηρείται στην Ιταλία. Για να καταλήξει στο συμπέρασμα αυτό, η Επιτροπή εξέτασε μια σειρά δεικτών, μεταξύ άλλων, την αναμενόμενη συρρίκνωση του ΑΕΠ, τα αυστηρά δημόσια μέτρα που επιβλήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων της απαγόρευσης των εκδηλώσεων, του κλεισίματος των σχολείων, των περιορισμών της κυκλοφορίας, των πιέσεων που υφίσταται το σύστημα δημόσιας υγείας, καθώς και τις ακυρώσεις πτήσεων και τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς που επιβλήθηκαν από άλλες χώρες.

Κατά την εκτίμηση για τη χρήση του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) σε άλλα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα ακολουθήσει παρόμοια προσέγγιση όσον αφορά τις επιπτώσεις της έξαρσης της COVID-19 στις αντίστοιχες οικονομίες τους. Πρόκειται για μια συνεχώς εξελισσόμενη κατάσταση. Η Επιτροπή παρακολουθεί συνεχώς την κατάσταση σε ολόκληρη την ΕΕ, σε στενή επαφή με τα κράτη μέλη. Τέλος, η Επιτροπή προετοιμάζει ένα ειδικό νομικό πλαίσιο βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ, το οποίο πρόκειται να εγκρίνει σε περίπτωση ανάγκης. Αυτό έγινε σε μία εξαιρετική περίπτωση στο παρελθόν κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, όταν η Επιτροπή ενέκρινε προσωρινό πλαίσιο το 2009 7 .

Η Επιτροπή έχει θεσπίσει όλες τις απαραίτητες διαδικαστικές διευκολύνσεις προκειμένου να καταστεί δυνατή η ταχεία διαδικασία έγκρισης από την Επιτροπή. Οι αποφάσεις λαμβάνονται εντός ημερών από τη λήψη πλήρους κοινοποίησης κρατικής ενίσχυσης από τα κράτη μέλη, εφόσον απαιτείται. Η Επιτροπή έχει δημιουργήσει ειδική ηλεκτρονική θυρίδα και αριθμό τηλεφώνου για να βοηθήσει τα κράτη μέλη σε τυχόν ερωτήσεις τους. Για να διευκολυνθεί περαιτέρω η ταχεία δράση των κρατών μελών, η Επιτροπή είναι έτοιμη να παράσχει υποδείγματα που βασίζονται σε προηγούμενες αποφάσεις σχετικά με τις κατωτέρω αναφερόμενες δυνατότητες για τη χορήγηση ενίσχυσης σε εταιρείες σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.

6.Αξιοποίηση της πλήρους ευελιξίας του ευρωπαϊκού δημοσιονομικού πλαισίου

Τα στοχευμένα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης θα πρέπει να υλοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που παρατίθενται στην ενότητα 5, με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι άμεσες αρνητικές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της έξαρσης του ιού. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την παροχή στήριξης σε επιχειρήσεις, ιδίως ΜΜΕ, συγκεκριμένων τομέων και περιοχών που αντιμετωπίζουν διατάραξη της παραγωγής ή των πωλήσεων και, ως εκ τούτου, πλήττονται από τη συμπίεση της ρευστότητας. Η δράση θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

·φορολογικά μέτρα για τις επιχειρήσεις σε περιφέρειες και τομείς που πλήττονται (π.χ. αναβολή της καταβολής των φόρων επιχειρήσεων, των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και του ΦΠΑ· επίσπευση της καταβολής των κρατικών πληρωμών και των ληξιπρόθεσμων οφειλών· φορολογικές εκπτώσεις· άμεση χρηματοδοτική στήριξη).

·εγγυήσεις προς τις τράπεζες ώστε να βοηθήσουν τις εταιρείες με κεφάλαιο κίνησης και εγγυήσεις εξαγωγών, σε συνδυασμό ενδεχομένως με μέτρα εποπτείας.

Τα εν λόγω δημοσιονομικά μέτρα, καθώς και τα μέτρα που απαιτούνται για την προστασία των εργαζομένων από απώλειες εισοδήματος, επείγουν για τη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τον περιορισμό της οικονομικής επιβράδυνσης. Μια άρτια συντονισμένη δημοσιονομική απόκριση θα πρέπει να αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της μείωσης της εμπιστοσύνης και των συναφών επιπτώσεων στη ζήτηση. Η σημερινή αποφασιστική μας δράση θα συμβάλει στη μεγιστοποίηση του αντικτύπου των δράσεών μας και των αποτελεσμάτων τους σε μεταγενέστερο στάδιο.

Η Επιτροπή θα προτείνει στο Συμβούλιο να εφαρμόσει την πλήρη ευελιξία που προβλέπεται στο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, ώστε να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν την έξαρση της COVID-19 και τις συνέπειές της.

·Κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, η Επιτροπή θα προτείνει στο Συμβούλιο να εξαιρεθούν οι δημοσιονομικές επιπτώσεις των έκτακτων δημοσιονομικών μέτρων που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της COVID-19. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης μπορεί να καλύψει στοχευμένες έκτακτες δαπάνες. Μέτρα στήριξης όπως αυτά που απαιτούνται επειγόντως i) για τον περιορισμό και τη θεραπεία της πανδημίας, ii) για την εξασφάλιση στήριξης ρευστότητας σε επιχειρήσεις και τομείς, και iii) για την προστασία των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων των πληττόμενων εργαζομένων, μπορούν να θεωρηθούν έκτακτες δημοσιονομικές δαπάνες.

·Η Επιτροπή θεωρεί ότι η ευελιξία ως προς την αντιμετώπιση «ασυνήθων περιστάσεων που εκφεύγουν του ελέγχου της κυβέρνησης» αρμόζει στην τρέχουσα κατάσταση. Όταν μια ασυνήθης περίσταση που εκφεύγει του ελέγχου μιας κυβέρνησης έχει σημαντικό αντίκτυπο στη δημοσιονομική κατάσταση ενός κράτους μέλους, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης προβλέπει ότι μπορεί να επιτραπεί στα κράτη μέλη να αποκλίνουν προσωρινά από τις απαιτούμενες δημοσιονομικές προσαρμογές. Επομένως, η εν λόγω ρήτρα μπορεί επίσης να καλύψει έκτακτες δαπάνες για τον περιορισμό της έξαρσης της COVID-19. Συγκεκριμένα, η ρήτρα μπορεί να εφαρμοστεί για τις δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και για τα στοχευμένα μέτρα ελάφρυνσης για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους, υπό την προϋπόθεση ότι είναι προσωρινά και συνδέονται με την έξαρση της νόσου. Η Επιτροπή θα ακολουθήσει την προσέγγιση αυτή κατά την υποβολή προτάσεων και συστάσεων στο Συμβούλιο.

·Η Επιτροπή θα προτείνει στο Συμβούλιο την προσαρμογή, από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, των δημοσιονομικών προσπαθειών που απαιτούνται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό θα ληφθεί υπόψη η ειδική κατάσταση κάθε χώρας σε περίπτωση αρνητικής ανάπτυξης ή μεγάλης πτώσης της δραστηριότητας.

·Η Επιτροπή είναι πρόθυμη να προτείνει στο Συμβούλιο την ενεργοποίηση, από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, της γενικής ρήτρας διαφυγής, ώστε να καλυφθεί η γενικότερη στήριξη μέσω της δημοσιονομικής πολιτικής. Η εν λόγω ρήτρα, σε συνεργασία με το Συμβούλιο, θα αναστείλει τη δημοσιονομική προσαρμογή που συνιστά το Συμβούλιο σε περίπτωση σοβαρής οικονομικής επιβράδυνσης στη ζώνη του ευρώ ή σε ολόκληρη την ΕΕ.

7.Συμπέρασμα

(1)

Βλ. παράρτημα 1.

(2)

Βλ. παράρτημα 2.

(3)

Η στήριξη θα προέλθει από τις ακόλουθες πηγές και θα χρησιμοποιηθεί ως εξής:

-ποσό 500 εκατ. EUR από την εγγύηση της ΕΕ για το ΕΤΣΕ θα χορηγηθεί σε δανειακές εγγυήσεις του COSME – το οποίο θα καταστεί διαθέσιμο εντός των προσεχών εβδομάδων·

-ποσό 100 εκατ. EUR από την εγγύηση της ΕΕ για το ΕΤΣΕ θα χορηγηθεί σε εγγυήσεις για μικρομεσαίες επιχειρήσεις InnovFin – το οποίο θα καταστεί διαθέσιμο εντός των προσεχών εβδομάδων·

-ποσό 250 εκατ. EUR διατίθεται ήδη στο πλαίσιο του σκέλους «Υποδομές και Καινοτομία» του ΕΤΣΕ και θα αναπροσανατολιστεί για τη στήριξη μέσων για τις ΜΜΕ, όπου είναι δυνατόν σε συντονισμένη προσπάθεια με τις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα της ΕΕ·

-ποσό 150 εκατ. EUR θα ανακατανεμηθεί εντός του σκέλους ΜΜΕ του ΕΤΣΕ από τα μέσα που στηρίζουν πιο μακροπρόθεσμες ειδικές παρεμβάσεις σε πιο βραχυπρόθεσμες δράσεις με ταχύτερο αποτέλεσμα.

(4)

Λεπτομέρειες σχετικά με τα διάφορα είδη μέσων παρατίθενται στο παράρτημα 3.

(5)

Σύμφωνα με τον κανονισμό για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1407/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας), οι επιχορηγήσεις ύψους έως 200 000 EUR για περίοδο 3 ετών δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση. Στον τομέα των οδικών εμπορευματικών μεταφορών, το όριο είναι 100 000 EUR για περίοδο 3 ετών. Για τη γεωργία και την αλιεία, το όριο ανέρχεται σε 25 000 EUR και σε 30 000 EUR, αντίστοιχα.

(6)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 651/2014 της Επιτροπής, της 17ης Ιουνίου 2014.

(7)

Προσωρινό κοινοτικό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό να στηριχθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση κατά τη διάρκεια της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, αρχική έκδοση ΕΕ C 16 της 22.1.2009, σ. 1.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 13.3.2020

COM(2020) 112 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΟΜΑΔΑ

Συντονισμένη οικονομική αντίδραση στην έξαρση της νόσου COVID-19

ΠΑΡAΡΤΗΜΑ 1 — ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜIΑΣ COVID-19

Στις χειμερινές οικονομικές προβλέψεις της που δημοσίευσε στις 13 Φεβρουαρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβλεπε υποτονική αύξηση του ΑΕΠ στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ, 1,4 % και 1,2 % το 2020 και το 2021, αντίστοιχα. Δεδομένων των πολύ περιορισμένων δεδομένων που ήταν διαθέσιμα την εποχή εκείνη, στην εν λόγω πρόβλεψη συνυπολογιζόταν μικρός προσωρινός κλυδωνισμός, με βάση την παραδοχή ότι η πανδημία θα περιοριζόταν στην Κίνα και θα κορυφωνόταν το πρώτο τρίμηνο του 2020 και, ως εκ τούτου, θα είχε πολύ περιορισμένες δευτερογενείς επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι προβλέψεις, ωστόσο, επισήμαιναν ότι η εξάπλωση του ιού θα συνιστούσε σημαντικό καθοδικό κίνδυνο για την παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομία.

Η COVID-19 αποτελεί πλέον πανδημία και οι υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν εκπονήσει νέες εκτιμήσεις των δυνητικών οικονομικών της επιπτώσεων. Πρόκειται για τυποποιημένα σενάρια και όχι για προβλέψεις. Εκπονούνται με τη χρήση επικαιροποιημένων παραδοχών και τεχνικών μοντελοποίησης. Θα πρέπει να τονιστεί ότι εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα ως προς την έκταση των οικονομικών επιπτώσεων της κρίσης, η οποία, μεταξύ άλλων, θα εξαρτηθεί από την εξάπλωση της πανδημίας και από την ικανότητα άμεσης δράσης των δημόσιων αρχών για τον περιορισμό των επιπτώσεων στην υγεία και στην οικονομία.

Το βασικό σενάριο βασίζεται σε δύο παραδοχές:

1) γίνεται παραδεκτό ότι, ως πανδημία, η COVID-19 θα έχει την ίδια θνητότητα και νοσηρότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο με βάση τις πλέον πρόσφατες διαθέσιμες εκτιμήσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό: παρότι ο ρυθμός της εξάπλωσης του ιού είναι άνισος μεταξύ των κρατών μελών και επί του παρόντος η Ιταλία είναι η πλέον πληγείσα χώρα, θεωρείται ότι με την πάροδο του χρόνου όλα τα κράτη μέλη θα επηρεαστούν στον ίδιο βαθμό.

2) δεδομένων των τρεχουσών επιδημιολογικών τάσεων σε όλα τα κράτη μέλη, εκτιμάται ότι οι αναγκαίοι περιορισμοί, που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση εργασίας σε ορισμένους τομείς (π.χ. ταξιδιωτικός τομέας, τομέας λιανικής κ.λπ.), θα έχουν ευρύτερες επιπτώσεις σε σύγκριση με αυτές που σημειώθηκαν στην Κίνα.

Στην ανάλυση διακρίνονται διάφοροι δίαυλοι μετάδοσης μέσω των οποίων θα επηρεάσει η COVID-19 την ευρωπαϊκή οικονομία. Σε αυτούς περιλαμβάνονται i) ο κλυδωνισμός που προέκυψε από την αρχική οικονομική συρρίκνωση της Κίνας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020, ii) ο κλυδωνισμός της προσφοράς στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία που προέκυψε λόγω της διακοπής των εφοδιαστικών αλυσίδων και των απουσιών από τους χώρους εργασίας, iii) ο κλυδωνισμός της ζήτησης στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία που προκλήθηκε από τη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης και τις αρνητικές επιπτώσεις της αβεβαιότητας στα επενδυτικά σχέδια και iv) οι επιπτώσεις από τους περιορισμούς ρευστότητας για τις επιχειρήσεις. 

Η κρίση COVID-19 εκτιμάται ότι έχει τεράστιες καταστροφικές αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ. Εκτιμάται ότι οι άμεσες επιπτώσεις από όλους τους διαύλους θα μειώσουν την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2020 κατά 2,5 εκατοστιαίες μονάδες, σε σύγκριση με μια κατάσταση χωρίς πανδημία. Δεδομένου ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στην ΕΕ προβλεπόταν σε 1,4 % το 2020, αυτό συνεπάγεται ότι θα μπορούσε να υποχωρήσει σε λίγο πάνω από -1 % του ΑΕΠ το 2020, με αξιοσημείωτη αλλά όχι πλήρη ανάκαμψη το 2021.

Ωστόσο, ορισμένες από τις άμεσες επιπτώσεις το 2020 μπορούν να αντισταθμιστούν με τη λήψη έγκαιρων και αποτελεσματικών μέτρων πολιτικής που θα μπορούσαν να μετριάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις στο πραγματικό ΑΕΠ. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη καταρτίζουν επί του παρόντος πολιτικές για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων της κρίσης. Τα μέτρα πολιτικής δεν θα μπορέσουν να προστατεύσουν την ΕΕ από τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης που προέρχεται από την Κίνα, ενώ, αν μπορέσουν να την προστατεύσουν από τον κλυδωνισμό της προσφοράς εργασίας, αυτό θα είναι σε πολύ περιορισμένο βαθμό. Ωστόσο, τα μέτρα πολιτικής μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αντιστάθμιση των αρνητικών επιπτώσεων που οφείλονται στη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης και στους περιορισμούς ρευστότητας για τις επιχειρήσεις. Συνδυαστικά, οι δίαυλοι αυτοί αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ των εκτιμώμενων δυνητικών επιπτώσεων στην ανάπτυξη, επομένως, υπάρχει ουσιαστικό περιθώριο μετριασμού των οικονομικών επιπτώσεων. Συνολικά, σύμφωνα με το βασικό σενάριο, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2020 θα είναι μηδενική ή ακόμη και ουσιωδώς αρνητική ως αποτέλεσμα της COVID-19. Η συντονισμένη οικονομική αντίδραση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών έχει καθοριστική σημασία για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων. 

Δεν μπορούν να αποκλειστούν δυσμενέστερα σενάρια που απορρέουν από βαθύτερες επιπτώσεις της πανδημίας.

Διάγραμμα 1. Εκτιμώμενες επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην οικονομία της ΕΕ: σενάριο για το 2020

Πηγή: Επιτροπή

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 – ΕΘΝΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ, ΤΑ ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

1.ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΚΟΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η κρίση του ιού της νόσου COVID-19 αποτελεί πρωτοφανή κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Συνιστά σοβαρή απειλή σε παγκόσμιο επίπεδο, με σημαντικές επιπτώσεις στην Ευρώπη.

Η λήψη των κατάλληλων μέτρων υγείας στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης αποτελεί πρωταρχική ευθύνη των κρατών μελών της ΕΕ. Είναι ζωτικής σημασίας, σε συμμόρφωση με τους ενωσιακούς κανόνες, όλα τα εθνικά μέτρα να επιδιώκουν τον πρωταρχικό στόχο της προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων. Στο πλαίσιο αυτό, οι κανόνες της εσωτερικής αγοράς στηρίζουν τα κράτη μέλη, με τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας, των συνεργειών και της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Η ενιαία αγορά ιατρικού εξοπλισμού και μέσων ατομικής προστασίας είναι ενοποιημένη σε μεγάλο βαθμό, όπως και οι αξιακές αλυσίδες της και τα σχετικά δίκτυα διανομής. Στα βασικά προϊόντα συμπεριλαμβάνονται τα προστατευτικά γυαλιά, οι μάσκες προσώπου, τα γάντια, οι χειρουργικές στολές και ποδιές 1 . Η καλή οργάνωση του συνόλου της αγοράς για την προμήθεια κρίσιμων προϊόντων είναι ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί η έλλειψή τους για τα άτομα που τα έχουν περισσότερο ανάγκη —τα συστήματα δημόσιας υγείας και, ιδίως, οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας, οι ομάδες επιτόπιας παρέμβασης και οι ασθενείς.

Η κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όλοι οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων είναι προσηλωμένοι στον στόχο αυτό και στα συμπεράσματα του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου μετά την τηλεδιάσκεψη, στις 10 Μαρτίου 2020, ανέθεσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαχειριστεί σε κεντρικό επίπεδο την ανάλυση των αναγκών και να αναλάβει πρωτοβουλίες για την πρόληψη των ελλείψεων. Πρέπει να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και η αποφυγή αδικαιολόγητων εμποδίων, ιδίως όσον αφορά τις μάσκες και τους αναπνευστήρες.

Στο πνεύμα αυτό, η Επιτροπή έχει ήδη οργανώσει διαδικασία σύναψης συμβάσεων σχετικά με μέσα ατομικής προστασίας για 20 κράτη μέλη στο πλαίσιο της συμφωνίας κοινής σύναψης συμβάσεων που δρομολογήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2020 και, ανάλογα με τις διαθεσιμότητες στην αγορά και τις πληροφορίες των κρατών μελών, ενδέχεται να δρομολογήσει περαιτέρω διαδικασίες κοινής σύναψης συμβάσεων.

Δεύτερον, από κοινού με τα κράτη μέλη και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, η Επιτροπή δημιούργησε εκτελεστική ομάδα καθοδήγησης για την παρακολούθηση πιθανών ελλείψεων φαρμάκων λόγω της COVID-19. Η Επιτροπή παρακολουθεί επίσης την κατάσταση στο πλαίσιο του Συντονιστικού Οργάνου Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων (ΣΟΙΠ) και των υποομάδων του, για παράδειγμα όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και τις επιδόσεις διαφόρων διαγνωστικών συσκευών και τη συνεργασία σχετικά με τις διάφορες εθνικές προσεγγίσεις όσον αφορά τις διαγνωστικές δοκιμές. Τέλος, διατηρούνται επίσης οι επαφές με τις κυριότερες επαγγελματικές οργανώσεις κατασκευαστών και με άλλους οικονομικούς φορείς, ασθενείς, χρήστες κ.λπ.

Τρίτον, η Επιτροπή αναλύει τις ανάγκες και την παραγωγική ικανότητα που απαιτείται στην Ευρώπη, με σκοπό να εξασφαλίσει ότι τα μέσα προστασίας και τα φάρμακα είναι διαθέσιμα εκεί όπου είναι περισσότερο αναγκαία. Η Επιτροπή στηρίζει τη βιομηχανία στις προσπάθειές της να αντιδράσει στην έκτακτη αυτή κατάσταση.

Τέταρτον, ενδέχεται να απαιτηθεί η λήψη μέτρων για να διασφαλιστεί, σε περίπτωση έλλειψης, ότι ο ιατρικός εξοπλισμός και τα μέσα ατομικής προστασίας φυλάσσονται στην αγορά και παρέχονται αποκλειστικά σε όσους τα έχουν περισσότερο ανάγκη. Ενδέχεται να απαιτηθεί η λήψη εθνικών μέτρων προς τον σκοπό αυτόν. Κάθε σχεδιαζόμενο εθνικό μέτρο που περιορίζει την πρόσβαση σε ιατρικό εξοπλισμό και μέσα προστασίας πρέπει να κοινοποιείται στην Επιτροπή, η οποία θα ενημερώνει σχετικά τα άλλα κράτη μέλη, ώστε να μπορέσουν να διατυπώσουν παρατηρήσεις. Για να καταστεί δυνατή συντονισμένη αντίδραση, η Επιτροπή θα συγκροτήσει κοινή ομάδα δράσης. Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να παρέχει όλο τον αναγκαίο συντονισμό, προκειμένου να διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, να προσδιορίσει όλες τις αναγκαίες συνέργειες και να συμβάλει στην αποτελεσματική και συνεκτική εφαρμογή των εθνικών μέτρων. Τα εθνικά περιοριστικά μέτρα δεν επιτρέπεται να εμποδίζουν ούτε να αποθαρρύνουν τη συμμετοχή εταιρειών εγκατεστημένων στην εθνική επικράτεια σε διαδικασίες κοινής σύναψης συμβάσεων σε επίπεδο ΕΕ.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη θεσπίσει ή προετοιμάζουν εθνικά μέτρα που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα βασικών προϊόντων. Εάν τα μέτρα αυτά δεν είναι καλά σχεδιασμένα, υπάρχει ο κίνδυνος να επιδεινώσουν τα προβλήματα αντί να τα αμβλύνουν, ιδίως εάν επικεντρώνονται στον περιορισμό των διασυνοριακών παραδόσεων των εν λόγω προϊόντων αντί να τα κατευθύνουν προς εκείνους που τα έχουν περισσότερο ανάγκη, τόσο στην εθνική επικράτεια όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τη δημιουργία αποθεμάτων, τις αγορές πανικού και τις σπατάλες λόγω χρήσεων χωρίς προτεραιότητα ή ακόμη και αντιπαραγωγικών χρήσεων εντός του εν λόγω κράτους μέλους. Οι αρνητικές αυτές επιπτώσεις είναι πιθανό να είναι ακόμη πιο έντονες όταν επιβάλλονται περιορισμοί από τα κράτη μέλη που έχουν ηγετική ή κεντρική θέση στην αγορά παραγωγής, εισαγωγής και διανομής μέσων ατομικής προστασίας και ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Οι πρόσφατες αποφάσεις των κρατών μελών να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν σημαντικά τις εξαγωγές —σε μία περίπτωση, το μέτρο αφορούσε 1 324 προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων με βάση παρακεταμόλη και ιατροτεχνολογικών προϊόντων— επιτείνουν τον κίνδυνο να σημειωθούν ελλείψεις σε άλλα κράτη μέλη, γεγονός το οποίο θέτει σε κίνδυνο την υγεία των ανθρώπων που ζουν στην Ευρώπη, κατάσταση που θα πρέπει να διορθωθεί επειγόντως.

Η Επιτροπή υπενθυμίζει παρακάτω τις σχετικές νομικές διατάξεις και τους κοινούς στόχους τους οποίους πρέπει να επιδιώκουν όλα τα εθνικά μέτρα, προκειμένου όχι μόνο να είναι νόμιμα, αλλά κυρίως να στηρίζουν όλα τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους να μετριάσουν τους κινδύνους και τις επιπτώσεις της κρίσης του ιού της νόσου COVID 19.

2.ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΑ ΕΘΝΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Το άρθρο 35 της ΣΛΕΕ απαγορεύει τους εθνικούς περιορισμούς των εξαγωγών. Δυνάμει του άρθρου 36, τα κράτη μέλη μπορούν να λάβουν μέτρα που δικαιολογούνται από λόγους «προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων». Τα εν λόγω μεμονωμένα μέτρα πρέπει να συμμορφώνονται με την αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή πρέπει να είναι κατάλληλα, αναγκαία και αναλογικά για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου, να εξασφαλίζουν επαρκή προσφορά σε εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη και, ταυτόχρονα, να αποτρέπουν τυχόν έλλειψη ή επιδείνωση της έλλειψης αγαθών, τα οποία θεωρούνται βασικά —όπως μέσα ατομικής προστασίας, ιατροτεχνολογικά προϊόντα ή φάρμακα— σε ολόκληρη την ΕΕ. Ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι:

1.η απλή απαγόρευση εξαγωγής δεν μπορεί, από μόνη της, να εκπληρώσει τη νομική απαίτηση της αναλογικότητας. Ένα τέτοιο μέτρο δεν διασφαλίζει, από μόνο του, ότι τα προϊόντα θα φθάσουν στα άτομα που τα χρειάζονται περισσότερο. Ως εκ τούτου, το μέτρο αυτό θα αποδεικνυόταν ακατάλληλο για την επίτευξη του στόχου της προστασίας της υγείας των ανθρώπων που ζουν στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, η απαγόρευση των εξαγωγών δεν θα απέτρεπε τη δημιουργία αποθεμάτων ή την αγορά εμπορευμάτων από πρόσωπα που δεν έχουν καμία, ή έχουν περιορισμένη μόνο, αντικειμενική ανάγκη, ούτε θα διασφάλιζε τη διοχέτευση των βασικών προϊόντων όπου είναι περισσότερο αναγκαία, δηλαδή στα άτομα που έχουν προσβληθεί από τον ιό ή στα ιδρύματα υγείας και το υγειονομικό προσωπικό.

2.Μέτρα των οποίων το πεδίο εφαρμογής δεν προσδιορίζεται σαφώς ως περιορισμένο σε πραγματικές ανάγκες, τα οποία δεν στηρίζονται σε ισχυρή αιτιολόγηση και/ή δεν έχουν περιορισμένη διάρκεια, ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο έλλειψης και, ως εκ τούτου, είναι πολύ πιθανό να είναι δυσανάλογα.

3.Τα μέτρα που ρυθμίζουν τις σχετικές αγορές με κατάλληλους μηχανισμούς για τη διοχέτευση των βασικών αγαθών όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη, τόσο στο εσωτερικό των κρατών μελών όσο και σε πληρούντες τα κριτήρια αγοραστές σε άλλα κράτη μέλη, μπορούν να αποτελέσουν θετική συμβολή στη συνολική συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση για τη διάσωση ζωών.

4.Η ρύθμιση των τιμών μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή υπερβολικά υψηλών και καταχρηστικών τιμών, υπό τον όρο ότι οι κανόνες αυτοί εφαρμόζονται εξίσου σε όλους τους σχετικούς εμπόρους χωρίς διακρίσεις λόγω ιθαγένειας ή τόπου εγκατάστασης, και υπό τον όρο ότι συνοδεύονται από άλλα κατάλληλα μέτρα για τη διοχέτευση των προμηθειών σε όσους τις έχουν περισσότερο ανάγκη.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 - ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ

Ενισχύσεις σε εταιρείες που αντιμετωπίζουν πιεστικές ανάγκες ρευστότητας και/ή χρεωκοπία λόγω της έξαρσης της νόσου COVID-19

Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, δηλαδή τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, οι οποίες βασίζονται στο άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, τα κράτη μέλη είναι σε θέση να χορηγούν επείγουσα και προσωρινή συνδρομή με τη μορφή εγγυήσεων δανείων ή δανείων σε όλες τις μορφές εταιρειών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Οι εν λόγω ενισχύσεις προορίζονται για την κάλυψη των αναμενόμενων επιχειρησιακών αναγκών των επιχειρήσεων για ένα εξάμηνο.

Επιπλέον, οι εταιρείες που δεν είναι (ακόμη) προβληματικές μπορούν επίσης να λάβουν αυτή τη στήριξη, εάν αντιμετωπίζουν πιεστικές ανάγκες ρευστότητας λόγω εξαιρετικών και απρόβλεπτων περιστάσεων, όπως είναι η έξαρση της COVID-19, σύμφωνα με τους σχετικούς όρους, ιδίως όσον αφορά το ύψος της αμοιβής που υποχρεούται να καταβάλει ο δικαιούχος για την κρατική εγγύηση ή το δάνειο.

Γενικά, οι εταιρείες που έχουν ήδη λάβει τέτοια στήριξη τα τελευταία 10 χρόνια δεν θα είναι επιλέξιμες για περαιτέρω ενισχύσεις ώστε να αποφευχθεί να διατηρούνται τεχνητά στην αγορά οικονομικά μη βιώσιμες εταιρείες (αρχή της «εφάπαξ ενίσχυσης»). Ωστόσο, η Επιτροπή είναι έτοιμη να δεχθεί εξαιρέσεις από τον εν λόγω κανόνα σε εξαιρετικές και απρόβλεπτες περιστάσεις όπως η έξαρση της COVID-19, μετά από ατομική κοινοποίηση.

Επιπλέον, οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση παρέχουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να θέσουν σε εφαρμογή ειδικά καθεστώτα στήριξης για ΜΜΕ και μικρότερες κρατικές επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων για την κάλυψη πιεστικών αναγκών τους σε ρευστότητα για περίοδο έως και 18 μηνών. Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο του 2019, η Επιτροπή ενέκρινε καθεστώς στήριξης ύψους 400 εκατ. EUR στην Ιρλανδία 2 για την κάλυψη πιεστικών αναγκών ρευστότητας και αναγκών διάσωσης και αναδιάρθρωσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ως μέτρο ετοιμότητας για το Brexit. Οι ιρλανδικές αρχές έχουν πλέον αναπροσαρμόσει το μέτρο αυτό για να βοηθήσουν εταιρείες να αντιμετωπίσουν την έξαρση της COVID 19. Παρόμοια καθεστώτα στήριξης έχουν ήδη θεσπιστεί και σε άλλα κράτη μέλη, ιδίως στη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία και τη Σλοβενία, καθώς και σε ορισμένες περιφέρειες στην Αυστρία, το Βέλγιο και την Ισπανία. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να βοηθήσει κι άλλα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ταχέως παρόμοια καθεστώτα, εάν χρειαστεί. Εάν τα κράτη μέλη επιθυμούν να αυξήσουν τον προϋπολογισμό των εγκεκριμένων καθεστώτων λόγω της έξαρσης της COVID 19, η αύξηση δεν χρειάζεται να κοινοποιηθεί εφόσον δεν υπερβαίνει το 20 % του προϋπολογισμού, μπορεί δε να γίνει απευθείας από τα κράτη μέλη, χωρίς περαιτέρω εμπλοκή της Επιτροπής. Οι κοινοποιήσεις υπέρβασης προϋπολογισμού κατά ποσοστό άνω του 20 % υπόκεινται σε απλουστευμένη διαδικασία αξιολόγησης.

Ενισχύσεις αποζημίωσης εταιρειών για τις ζημίες που υπέστησαν από την έξαρση της COVID-19

Το άρθρο 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ επιτρέπει στην Επιτροπή να εγκρίνει κρατικές ενισχύσεις από τα κράτη μέλη για την επανόρθωση ζημιών που προκλήθηκαν ευθέως από θεομηνίες ή από άλλα έκτακτα γεγονότα.

Για να χαρακτηριστεί ως έκτακτο, ένα γεγονός πρέπει να είναι: i) απρόβλεπτο ή δύσκολο να προβλεφθεί· ii) σημαντικής κλίμακας / σημαντικού οικονομικού αντικτύπου· και iii) εξαιρετικό, δηλαδή να διαφέρει έντονα από τις συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργεί κανονικά η αγορά. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η έξαρση της COVID-19 αυτή καθεαυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως έκτακτο γεγονός στην ΕΕ.

Τα μέτρα βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ μπορούν να στοχεύουν στη στήριξη συγκεκριμένων τομέων, υπό μορφή καθεστώτων ενισχύσεων, ή μεμονωμένων εταιρειών. Ως εκ τούτου, η δυνατότητα αυτή μπορεί να είναι χρήσιμη για τα κράτη μέλη ώστε να σχεδιάσουν καθεστώτα για όλους τους τύπους εταιρειών σε τομείς που έχουν πληγεί ιδιαίτερα (π.χ. αεροπορία, τουρισμός και τομέας φιλοξενίας) ή να παράσχουν ατομική στήριξη σε συγκεκριμένες εταιρείες.

Τα κράτη μέλη μπορούν να βασίζονται στην εμπειρία του παρελθόντος και στην πρακτική που έχει ακολουθηθεί για τον σχεδιασμό τέτοιων καθεστώτων. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή ενέκρινε καθεστώτα στήριξης στη Γαλλία και τη Γερμανία βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ για την κάλυψη των λειτουργικών ζημιών των αεροπορικών εταιρειών κατά την περίοδο από 11 έως 14 Σεπτεμβρίου 2001, που συνδέονταν με το κλείσιμο του εναέριου χώρου ως αποτέλεσμα των επιθέσεων 3 . Επιπλέον, στην περίπτωση της ηφαιστειακής έκρηξης στην Ισλανδία και του νέφους σκόνης, τον Απρίλιο του 2010, η Επιτροπή ενέκρινε καθεστώς στήριξης στη Σλοβενία για την κάλυψη του 60 % των οικονομικών ζημιών των αεροπορικών εταιρειών και των αερολιμένων (σε σύγκριση με την κατάσταση όπου δεν θα είχε επέλθει καταστροφή) κατά την περίοδο μετά την καταστροφή, έως ότου οι εταιρείες να μπορέσουν να λειτουργήσουν και πάλι υπό κανονικές συνθήκες 4 .

Το άρθρο 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ επιτρέπει επίσης στα κράτη μέλη να αποζημιώνουν τους διοργανωτές εκδηλώσεων, εάν τα γεγονότα όπως π.χ. συναυλίες, φεστιβάλ, αθλητικές διοργανώσεις, πολιτιστικές ή εμπορικές εκθέσεις, ακυρώνονται ως άμεση συνέπεια έκτακτου γεγονότος στο έδαφός τους. Στις 10 Μαρτίου 2020, η Επιτροπή έλαβε κοινοποίηση από τη Δανία (η πρώτη και μέχρι στιγμής μοναδική κοινοποίηση κρατικής ενίσχυσης που συνδέεται με την έξαρση της COVID-19) σχετικά με ένα καθεστώς αποζημίωσης των διοργανωτών εκδηλώσεων με περισσότερους από 1.000 συμμετέχοντες, οι οποίες χρειάστηκε να ακυρωθούν λόγω της έξαρσης της COVID-19. Η Επιτροπή έλαβε απόφαση να εγκρίνει το μέτρο αυτό εντός 24 ωρών από την παραλαβή της κοινοποίησης από τη Δανία. Είναι δε έτοιμη να παράσχει αυτού του τύπου τη συνδρομή σε άλλα κράτη μέλη που επιθυμούν να εφαρμόσουν παρόμοια μέτρα.

Για όλα τα μέτρα που λαμβάνονται βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ, πρέπει να υπάρχει άμεση αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της χορηγούμενης ενίσχυσης και της ζημίας που προκύπτει από το έκτακτο γεγονός για κάθε δικαιούχο, ενώ κάθε ενίσχυση πρέπει να περιορίζεται σε ό,τι είναι αναγκαίο για την επανόρθωση της ζημίας. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για την εξεύρεση εφαρμόσιμων λύσεων, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της χρήσης προσεγγιστικών δεδομένων (proxies) για τον προσδιορισμό της οικονομικής ζημίας, σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ.

(1)

Όλος αυτός ο εξοπλισμός είναι σημαντικός όχι μόνο για την προστασία κατά της COVID-19, αλλά και σε διάφορους άλλους τομείς για τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας στο πλαίσιο θεραπευτικών αγωγών (επείγοντα περιστατικά, χρόνιες ασθένειες, λοιμώδη νοσήματα, ογκολογικές θεραπείες, χειρουργικές επεμβάσεις, προσωπική φροντίδα κ.λπ.), καθώς και για επαγγελματίες και χρήστες άλλων βιομηχανικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων (π.χ. περιβαλλοντική προστασία και επεξεργασία αποβλήτων, χημικές και βιολογικές διεργασίες κ.λπ.).

(2)

SA.53350 (2019/N) – Ιρλανδία – Αύξηση προϋπολογισμού του καθεστώτος ενίσχυσης για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση (SA.49040, όπως τροποποιήθηκε για να καλυφθεί η προσωρινή στήριξη αναδιάρθρωσης από την SA.50651)

(3)

SA 269/2002 – Γερμανία – Αποζημίωση για άμεση ζημία που προκλήθηκε από το κλείσιμο του εξωτερικού εναέριου χώρου για την περίοδο από τις 11 έως τις 14 Σεπτεμβρίου 2001· SA 309/2002 – Γαλλία – Sûreté aérienne – compensation des coûts à la suite des attentats du 11 septembre 2001 (Αεροπορική ασφάλεια – αποζημίωση για το κόστος των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001).

(4)

SA.32163 – Σλοβενία – Διόρθωση των συνεπειών της ζημίας που προκλήθηκε στους αερομεταφορείς και τους αερολιμένες λόγω της σεισμικής δραστηριότητας στην Ισλανδία και της ηφαιστειακής τέφρας που αυτή προκάλεσε τον Απρίλιο του 2010.