ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 17.3.2021

COM(2021) 129 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Μια κοινή πορεία για την ασφαλή και βιώσιμη επανέναρξη των δραστηριοτήτων

1    ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι επόμενοι λίγοι μήνες της πανδημίας COVID-19 θα απαιτήσουν προσεκτική και ισορροπημένη απόκριση. Ο ιός εξακολουθεί να συνιστά μείζονα απειλή για ολόκληρο τον πλανήτη. Οι πολίτες και τα συστήματα υγείας της ΕΕ εξακολουθούν να υφίστανται πιέσεις, καθώς νεοεμφανιζόμενες παραλλαγές προκαλούν νέα κρούσματα. Ταυτόχρονα, έχουμε λόγους να αναμένουμε ουσιαστική μείωση του επιπολασμού του ιού, πράγμα το οποίο θα ανοίξει τον δρόμο για την άρση των περιορισμών που πλήττουν τόσο τους πολίτες όσο και την οικονομία. Η παρούσα ανακοίνωση χαράσσει την πορεία προς μια ισορροπημένη πολιτική και μια κοινή προσέγγιση της ΕΕ, επισημαίνοντας τι χρειάζεται να κάνουμε για να επισπεύσουμε την αποκατάσταση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας, αλλά και να το πράξουμε με ασφαλή και βιώσιμο τρόπο έχοντας θέσει υπό έλεγχο τον ιό.

Για να τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία της COVID-19, χρειάστηκε να επιβληθεί ένα άνευ προηγουμένου φάσμα περιορισμών οι οποίοι εξακολουθούν να έχουν υψηλό και διαρκώς αυξανόμενο κόστος για τα άτομα, τις οικογένειες, τις κοινότητες και τις επιχειρήσεις. Αντιμέτωπα με τον κίνδυνο των νεοεμφανιζόμενων παραλλαγών, ορισμένα κράτη μέλη παρέτειναν τους περιορισμούς ή επέβαλαν νέους, γεγονός που προκάλεσε διαταραχές στη ζωή των πολιτών και στις αλυσίδες εφοδιασμού. Πρέπει να δημιουργηθούν σε ολόκληρη την ενιαία αγορά οι συνθήκες που θα επιτρέψουν την ασφαλή και συντονισμένη επανέναρξη των δραστηριοτήτων, ώστε οι πολίτες να μπορούν να απολαύουν πλήρως των δικαιωμάτων τους και να μπορέσουν να αποκατασταθούν οι οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Αυτό θα μας δώσει τη βάση μιας ισχυρής δημόσιας υγείας, επί της οποίας θα μπορέσουμε να ξεκινήσουμε την ανάκαμψη που έχουν τόσο πολύ ανάγκη οι πολίτες και οι επιχειρήσεις.

Οι πολίτες της ΕΕ έχουν βάσιμους λόγους να αναμένουν βελτίωση της κατάστασης: πάνω απ’ όλα, χάρη στους εμβολιασμούς. Οι εμβολιασμοί αποτελούν το κύριο όπλο μας στη μάχη κατά του ιού και υπάρχουν ήδη σαφείς ενδείξεις ότι οι πληθυσμιακές ομάδες που έχουν εμβολιαστεί διαθέτουν σημαντικά επίπεδα προστασίας από τη νόσο. Οι επενδύσεις στην ανάπτυξη και παραγωγή εμβολίων που πραγματοποιήθηκαν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη το 2020, καθώς και τα μέτρα που βρίσκονται σε εξέλιξη για την τόνωση της παραγωγής και της προμήθειας εμβολίων στην ΕΕ, αποδίδουν καρπούς: σε όλα τα κράτη μέλη θα αυξηθούν πλέον οι προμήθειες εμβολίων καθώς το δεύτερο τρίμηνο του 2021 αναμένονται 300 εκατομμύρια δόσεις των ήδη εγκεκριμένων εμβολίων. Η ταχεία και αποτελεσματική διάθεση αυτών των εμβολίων από τα κράτη μέλη θα αποτελέσει βασικό μοχλό για τη μείωση του αριθμού των νέων κρουσμάτων και, ως εκ τούτου, για τον καθορισμό του χρόνου και του τρόπου άρσης των περιορισμών. Ταυτόχρονα, η υγιεινή και η τήρηση των αποστάσεων θα παραμείνουν βασικά μέτρα για τον έλεγχο του ιού έως ότου επιτευχθούν υψηλά επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης.

Για να αρθούν οι περιορισμοί, πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα από το 2020 και να αποφύγουμε το επιπλέον κόστος των διαλειπόντων περιορισμών τύπου «ακορντεόν». Όλα τα βήματα για την επανέναρξη των δραστηριοτήτων πρέπει να είναι βιώσιμα, να εμπνέουν εμπιστοσύνη στους πολίτες και να παρέχουν μια στέρεη βάση για την ανάκαμψη. Ένα βήμα καθοριστικής σημασίας είναι το εκκολαπτήριο HERA, το οποίο εστιάζει συγκεκριμένα στον κίνδυνο να προκαλέσουν οι παραλλαγές αναζωπύρωση του ιού και να περιορίσουν τον αντίκτυπο των εμβολίων 1 .

Η παρούσα ανακοίνωση καλεί τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν συντονισμένη προσέγγιση για την ασφαλή επανέναρξη των δραστηριοτήτων και καθορίζει τα μέτρα και τα εργαλεία που είναι αναγκαία για την επίτευξη του κοινού αυτού στόχου. Κάθε βήμα προς την επανέναρξη των δραστηριοτήτων θα είναι πιο αποτελεσματικό και πειστικό εάν πραγματοποιηθεί ως μέρος μιας πανευρωπαϊκής προσέγγισης για την ασφαλή και βιώσιμη επανεκκίνηση, η οποία συντελεί στον στόχο της άρσης των περιορισμών στο πλαίσιο μιας κοινής δέσμης μέτρων που εδράζονται στη σαφή κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η αποτελεσματική καταστολή του ιού. Εάν τα κράτη μέλη δεν συνεργαστούν, η επανέναρξη των δραστηριοτήτων θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο, θα κοστίσει περισσότερο και θα είναι λιγότερο βιώσιμη. Επιπλέον, η επανέναρξη των δραστηριοτήτων με συντονισμένο τρόπο διασφαλίζει τη συνέχεια της εσωτερικής αγοράς, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική και κοινωνική ζωή των Ευρωπαίων, καθώς και όσων αλληλεπιδρούν με αυτούς και αυτές, είτε από εμπορική και οικονομική άποψη είτε μέσω της κινητικότητας. Δεδομένης της αλληλεξάρτησής μας, εφόσον ορισμένα κράτη μέλη εφαρμόζουν περιορισμούς, θα είναι περιορισμένος ο βαθμός στον οποίο τα υπόλοιπα κράτη μέλη θα μπορούν να προχωρήσουν με επιτυχία στην επανέναρξη αυτή.

Το έργο μας εντός της ΕΕ πρέπει να προχωρήσει παράλληλα με την πρόοδο που πραγματοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δέσμευση της ΕΕ υπέρ του ανοίγματος θα κατευθύνει την προσέγγισή της στη σταδιακή ανοικοδόμηση ανοικτών κοινωνιών και οικονομιών. Μόνο μια παγκόσμια αντιμετώπιση μπορεί να δώσει λύση σε αυτή την παγκόσμια πρόκληση, και οι κοινές παγκόσμιες λύσεις είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί βιώσιμη ανάκαμψη.

2    ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ

Η επιδημιολογική κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα της ΕΕ αλλά και εντός των κρατών μελών, όπως διαφέρουν και τα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό της διασποράς του ιού. Ωστόσο, ένα από τα διδάγματα που έχουμε αποκομίσει μέχρι στιγμής είναι ότι, δεδομένης της αλληλεξάρτησής μας, η επιβολή περιορισμών σε ένα τμήμα της ΕΕ έχει επιπτώσεις σε όλα τα κράτη μέλη. Μπορούμε να αναμένουμε ότι το ίδιο συμβαίνει και με τη χαλάρωση αυτών των περιορισμών. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία μια κοινή προσέγγιση ώστε να καθοδηγείται η δράση που αναλαμβάνεται σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οι διάφοροι περιορισμοί που έθεσαν σε εφαρμογή οι κυβερνήσεις των κρατών μελών —στις μετακινήσεις και τα ταξίδια, τις συναντήσεις με φιλικά και συγγενικά πρόσωπα, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, τα καταστήματα, τους πολιτιστικούς χώρους, τα εστιατόρια και τα μπαρ— συνέβαλαν σε καθοριστικό βαθμό στον έλεγχο του ιού. Οι επιλογές σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και το μείγμα των περιορισμών αποτέλεσαν τόσο αντίδραση στον επιπολασμό του ιού όσο και μέσο ελέγχου αυτού του επιπολασμού. Η πείρα που αποκτήθηκε κατά το περασμένο έτος κατέδειξε τα πλεονεκτήματα της προδραστικής διαχείρισης της κατάστασης, σε σύγκριση με την αντίδραση σε μια κατάσταση που τίθεται εκτός ελέγχου. Το ίδιο θα συμβεί καθώς αξιολογούμε σταδιακά τον αντίκτυπο του εμβολιασμού στη διακοπή των αλυσίδων μετάδοσης και στη μείωση των κρουσμάτων. Η λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, με βάση αξιόπιστους επιδημιολογικούς δείκτες, θα είναι καθοριστικής σημασίας για το έγκαιρο άνοιγμα – όταν ο ιός τεθεί επαρκώς υπό έλεγχο ώστε να καταστεί δυνατή η χαλάρωση και να αποφευχθούν περιορισμοί που διαρκούν περισσότερο από όσο χρειάζεται. 

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) καθορίζει σήμερα ένα πλαίσιο που θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να λάβουν τέτοιες αποφάσεις. Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής, θα καθοριστούν βαθμίδες που θα αντικατοπτρίζουν την επιδημιολογική κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος. Θα είναι δυνατή η πραγματοποίηση προσομοιώσεων που θα απεικονίζουν το εύρος του περιθωρίου που διαθέτει κάθε κράτος μέλος για να χαλαρώσει τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας χωρίς να υπάρχει κίνδυνος αναστροφής της διασποράς του ιού. Ο καθορισμός σαφών ενδεικτικών επιδημιολογικών οριακών τιμών θα συμβάλει στον συντονισμό, την προβλεψιμότητα και τη διαφάνεια των προσπαθειών. Μια σαφέστερη επιστημονική βάση 2 θα συμβάλει στην κατανόηση και τη διαχείριση του τρόπου με τον οποίο η άρση των μέτρων επηρεάζει την επίπτωση και τη θνησιμότητα της COVID-19 καθώς επιταχύνονται οι εμβολιασμοί. Ένα διαδραστικό ψηφιακό εργαλείο που αναπτύχθηκε από το ECDC θα τεθεί σε λειτουργία τον Απρίλιο και θα μπορεί να χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη 3 . Τα διάφορα κράτη μέλη θα εξακολουθήσουν να κάνουν διαφορετικές επιλογές σχετικά με τους περιορισμούς που εφαρμόζουν και αίρουν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Το πλαίσιο αυτό θα παράσχει μια κοινή αντίληψη των πιθανών επιπτώσεων βοηθώντας έτσι τα κράτη μέλη να ιεραρχήσουν τις προτεραιότητές τους κατά την πραγματοποίηση αυτών των επιλογών.

Η κοινή βάση που παρέχει αυτό το συμφωνημένο πλαίσιο θα συμβάλει επίσης στην πρόοδο της διαδικασίας, δεδομένου ότι αυτή θα στηρίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών. Χωρίς μια τέτοια κοινή βάση, η επιφυλακτικότητα των κρατών μελών όσον αφορά τις πιθανές επιπτώσεις της κατάστασης σε άλλα κράτη μέλη θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη για την επανέναρξη των δραστηριοτήτων. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να εγκρίνουν την προσέγγιση αυτή και να τη θέσουν γρήγορα σε εφαρμογή.

Ένα κοινό πλαίσιο μπορεί επίσης να βοηθήσει τους πολίτες να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στις αποφάσεις που λαμβάνονται, στοιχείο καθοριστικής σημασίας δεδομένου ότι η συμμόρφωση χαλαρώνει λόγω της κόπωσης που προκαλεί η πανδημία ή λόγω του εφησυχασμού εξαιτίας της πραγματοποίησης των εμβολιασμών. Είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό να υπάρξει συνεργασία για την παροχή αντικειμενικών πληροφοριών και την αντιμετώπιση του καταιγισμού παραπληροφόρησης που υπονομεύει την αποτελεσματικότητα των εκστρατειών εμβολιασμού.

3    ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Ασφαλής επιστροφή στην ελεύθερη κυκλοφορία

Για τους πολίτες της ΕΕ, ένα σημαντικό μέρος της άρσης των περιορισμών θα σηματοδοτήσει η αποκατάσταση της δυνατότητάς τους να κυκλοφορούν και πάλι ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς και να κάνουν χρήση και άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων τους σε ολόκληρη την ΕΕ. Μόλις η επιδημιολογική κατάσταση βελτιωθεί επαρκώς, μια συντονισμένη προσέγγιση όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία θα δώσει τη διαβεβαίωση ότι η επανέναρξη των δραστηριοτήτων δεν θα προτρέξει του ελέγχου του ιού. Οι πολίτες πρέπει επίσης να μπορούν να ασκούν τα δικαιώματά τους χωρίς διακρίσεις.

Η Επιτροπή καταρτίζει νομοθετική πρόταση σχετικά με τη θέσπιση κοινού πλαισίου για ένα ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό που θα καλύπτει τον εμβολιασμό, τη διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων και την ανάρρωση. Με τον τρόπο αυτό θα τεθεί σε εφαρμογή μια προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά την έκδοση, την επαλήθευση και την αποδοχή των εν λόγω πιστοποιητικών, ώστε να βοηθηθούν οι κάτοχοί τους να ασκούν το δικαίωμά τους στην ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ, καθώς και για να καταστεί ευκολότερη η σταδιακή άρση των περιορισμών λόγω της COVID-19 που επιβλήθηκαν σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ. Θα δοθεί έτσι σε κάθε πολίτη της ΕΕ και στα μέλη των οικογενειών τους η δυνατότητα να αποκτήσουν ένα ασφαλές και διαλειτουργικό πιστοποιητικό. Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να κάνουν δεκτό το πιστοποιητικό ως επαρκές αποδεικτικό, κατά περίπτωση, προκειμένου να αρθούν οι περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία —όπως οι απαιτήσεις καραντίνας ή διαγνωστικών εξετάσεων— που έχουν επιβληθεί για τον περιορισμό της διασποράς του ιού. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα άτομα που δεν διαθέτουν τέτοιο πιστοποιητικό θα πρέπει να διατηρήσουν τη δυνατότητα να ταξιδεύουν και ότι η κατοχή πιστοποιητικού δεν θα αποτελεί προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας ή άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων. Είναι σημαντικό να υπάρχει εμπιστοσύνη στα πιστοποιητικά ώστε να είναι δυνατή η αποδοχή τους. Τα πιστοποιητικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται για να εξακριβώνεται κατά πόσον οι άνθρωποι μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς να υπόκεινται σε προσωρινούς περιορισμούς (όπως διαγνωστικές εξετάσεις κατά την άφιξη και καραντίνα) που ενδέχεται να ισχύουν για τη μείωση της διασποράς του ιού. Η δέσμη μέτρων θα καλύπτει επίσης τους πολίτες τρίτων χωρών που διαμένουν ή κατοικούν νόμιμα στην ΕΕ.

Η πρόταση που υποβάλλεται σήμερα αφορά ένα ευέλικτο και απλό μέσο, που θα διατίθεται τόσο σε ψηφιακή όσο και σε έντυπη μορφή. Θα δώσει τη δυνατότητα στις αρχές ενός κράτους μέλους να προβαίνουν, εφόσον χρειάζεται, σε ταχύ, ασφαλή και απλό έλεγχο του πιστοποιητικού που έχει εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος. Θα χρησιμοποιεί μόνο τον ελάχιστο αριθμό δεδομένων που απαιτούνται (για παράδειγμα, την ημερομηνία εμβολιασμού και ποιο εμβόλιο έχει χορηγηθεί ή την ημερομηνία του διαγνωστικού τεστ για την COVID-19). Προκειμένου να είμαστε έτοιμοι για αύξηση των ταξιδιών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η πρόταση πρέπει να εξεταστεί και να εγκριθεί ταχέως από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Στο άμεσο μέλλον, η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης κατά πόσον θα πρέπει να προτείνει αλλαγές στη σύσταση σχετικά με την εφαρμογή συντονισμένης προσέγγισης όσον αφορά τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας 4 . Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να εξακολουθήσουν να ισχύουν όλες οι εξαιρέσεις για τα αναγκαία ταξίδια, όπως αυτές που συνιστώνται για τους εποχιακούς εργαζόμενους, τους εργαζομένους στον τομέα των μεταφορών ή τους μεθοριακούς εργαζόμενους. Οι αρχές των «πράσινων λωρίδων» για τις εμπορευματικές μεταφορές πρέπει επίσης να εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται πλήρως σε κάθε περίπτωση κατά την προσωρινή επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα ως μέτρο έσχατης λύσης.

Η εφαρμογή της νομοθεσίας για το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό απαιτεί επίσης ένα συμβατό τεχνικό πλαίσιο που θα καθοριστεί σε επίπεδο ΕΕ και θα εφαρμοστεί από τα κράτη μέλη. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να διασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα, καθώς και την πλήρη συμμόρφωση με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Στόχος θα πρέπει να είναι η ολοκλήρωση του έργου αυτού και η εφαρμογή του συστήματος έως τα μέσα Ιουνίου. Στο τεχνικό πλαίσιο θα συνεκτιμώνται οι παγκόσμιες προσπάθειες για τη χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών: η διαλειτουργικότητα με συστήματα που αναπτύσσονται μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) θα πρέπει να ληφθεί εξαρχής υπόψη. Θα δώσει επίσης τη δυνατότητα επέκτασης σε συμβατά πιστοποιητικά που εκδίδονται σε τρίτες χώρες. Η πρόταση για το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη νέα επιστημονικά στοιχεία και καθοδήγηση, καθώς μαθαίνουμε περισσότερα σχετικά με την επίδραση του εμβολιασμού, τις επιπτώσεις των νέων παραλλαγών του ιού και τον βαθμό προστασίας των ατόμων που έχουν αναρρώσει από μια λοίμωξη.

Η Επιτροπή εγκρίνει επίσης μια «δίδυμη» πρόταση στην οποία εξετάζεται η δυνατότητα έκδοσης του ψηφιακού πράσινου πιστοποιητικού σε υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στα κράτη μέλη και στους οποίους επιτρέπεται να ταξιδεύουν εντός της ΕΕ 5 . Τα ταξίδια εντός της ΕΕ θα διευκολυνθούν εάν οι εν λόγω υπήκοοι τρίτων χωρών διαθέτουν πιστοποιητικό που αποτελεί επαρκώς αξιόπιστη απόδειξη εμβολιασμού ή που έχει εκδοθεί βάσει συστήματος διαλειτουργικού με το πλαίσιο εμπιστοσύνης για το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό.

Σημαντικό μέρος της επανέναρξης των δραστηριοτήτων θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα να επιτραπούν τα ασφαλή ταξίδια υπηκόων τρίτων χωρών προς την ΕΕ Ο τουρισμός και άλλα ταξίδια από χώρες εκτός της ΕΕ αποτελούν σημαντικό στοιχείο του ανοικτού χαρακτήρα της ΕΕ και θα πρέπει να αποσκοπούν στον ίδιο στόχο της ασφαλούς επανέναρξης με εκείνον άλλων δραστηριοτήτων. Ένα πλαίσιο παρέχεται ήδη με τη σύσταση για τον προσδιορισμό των χωρών των οποίων η επιδημιολογική κατάσταση είναι τέτοια ώστε να είναι δυνατή η πραγματοποίηση μη αναγκαίων ταξιδιών προς την ΕΕ 6 . Το Συμβούλιο θα πρέπει να συνεχίσει να παρακολουθεί την εξέλιξη της κατάστασης σε χώρες εκτός της ΕΕ, και ιδίως σε εκείνες στις οποίες μπορεί να θεωρηθεί ότι ο αριθμός των κρουσμάτων της νόσου COVID-19 παραμένει σε σταθερά χαμηλά επίπεδα, για παράδειγμα μέσω εκτεταμένου εμβολιασμού με εμβόλια αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητας. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας θα ήταν να υπάρχει χαμηλό επίπεδο των ανησυχητικών παραλλαγών του ιού σε τρίτη χώρα.

Για το άμεσο μέλλον, η Επιτροπή θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την υλοποίηση της σύστασης και θα προτείνει τροποποιήσεις ανάλογα με τις εξελίξεις στον τομέα αυτό. Σε αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται τροποποιήσεις για την ευθυγράμμιση της σύστασης με το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό και πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί σε παγκόσμια βάση από τον ΠΟΥ ή τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας, οι οποίες θα μπορούσαν, σε εύθετο χρόνο, να διευκολύνουν την προσαρμογή των περιορισμών όταν ταξιδιώτες από τρίτες χώρες είναι σε θέση να προσκομίσουν πιστοποιητικά που βεβαιώνουν το σχετικό καθεστώς COVID-19 τα οποία εκδίδονται στο πλαίσιο συστήματος που θεωρείται επαρκώς αξιόπιστο ή διαλειτουργικό με το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό, μόλις αυτό είναι διαθέσιμο στα κράτη μέλη της ΕΕ. Παράλληλα, η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης 7 , του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών 8 και της ομάδας εργασίας της G20 για τον τουρισμό σχετικά με την επανεκκίνηση και την ανάκαμψη του παγκόσμιου τουρισμού με βιώσιμο τρόπο.

Η χρήση του ψηφιακού πράσινου πιστοποιητικού θα πρέπει να συνοδεύεται από σαφή και διαφανή επικοινωνία με τους πολίτες, ώστε να εξηγείται το πεδίο εφαρμογής του, η χρήση του, να αποσαφηνίζονται οι διασφαλίσεις για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και να καθησυχάζονται οι πολίτες ότι πρόκειται για ένα εργαλείο που βοηθά στην πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων ελεύθερης κυκλοφορίας.

Η καθοδήγηση σχετικά με τις διαγνωστικές εξετάσεις και την καραντίνα που εφαρμόζονται στους ταξιδιώτες 9 θα επικαιροποιηθεί, ώστε να προωθηθεί μια πιο εναρμονισμένη και προβλέψιμη προσέγγιση των συνοριακών μέτρων, η οποία θα είναι ευκολότερα κατανοητή από τους ταξιδιώτες και τους παρόχους υπηρεσιών μεταφορών.

Διαγνωστικά τεστ και ιχνηλάτηση ως εργαλεία για την επανεκκίνηση

Ο επιτυχής εμβολιασμός από μόνος του δεν θα εξαλείψει τον ιό. Θα υπάρχει ακόμα η ανάγκη παρακολούθησης και αντιμετώπισης της επιδημιολογικής κατάστασης και, ως εκ τούτου, τα διαγνωστικά τεστ και η ιχνηλάτηση επαφών θα εξακολουθήσουν να αποτελούν εργαλεία ζωτικής σημασίας. Αυτό θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό κατά τη φάση της επανέναρξης των δραστηριοτήτων, ώστε να εξασφαλίζεται ο άμεσος εντοπισμός ενδεχόμενης αναζωπύρωσης της νόσου.

Η ΕΕ έχει δημοσιεύσει έγγραφα καθοδήγησης για την υποστήριξη της ανάπτυξης και της εφαρμογής στρατηγικών για τη διεξαγωγή διαγνωστικών εξετάσεων σε ολόκληρη την ΕΕ και συστάσεις για την υποστήριξη μιας κοινής προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση, την επικύρωση και την αμοιβαία αναγνώριση των διαφόρων διαγνωστικών τεστ 10 . Διεξάγονται τακτικές συζητήσεις μεταξύ των κρατών μελών στο πλαίσιο της επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας σχετικά με τις στρατηγικές για τη διεξαγωγή διαγνωστικών εξετάσεων και τα νέα διαγνωστικά τεστ που εισέρχονται στην αγορά. Η επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας έχει επίσης συμφωνήσει σε κοινό κατάλογο ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων για διάγνωση της νόσου COVID-19, καθώς και σε επιλογή ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων, των οποίων τα αποτελέσματα θα αναγνωρίζονται αμοιβαία από τα κράτη μέλη 11 . Επιπλέον, η Επιτροπή παρέχει τώρα στα κράτη μέλη 20 εκατομμύρια ταχείες δοκιμασίες αντιγόνων 12 . Η ακρίβεια και η διαθεσιμότητα των ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων εξακολουθούν να βελτιώνονται, και οι εν λόγω δοκιμασίες χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο και είναι χρήσιμες όσον αφορά τη διευκόλυνση των υπηρεσιών και τα ασφαλή ταξίδια.

Οι αυτοδιαγνωστικές δοκιμασίες για τη νόσο COVID-19 (κιτ ιδίας λήψης επιχρίσματος και αυτοδιαγνωστικών δοκιμασιών) αρχίζουν τώρα να εισέρχονται στην αγορά. Η Επιτροπή και το ECDC τις εξετάζουν. Το ECDC θα δημοσιεύσει σήμερα τεχνική καθοδήγηση σχετικά με τις αυτοδιαγνωστικές δοκιμασίες για την COVID-19, συμπεριλαμβανομένων λεπτομερειών, για παράδειγμα, σχετικά με τη διαθεσιμότητά τους και τις πιθανές επιπτώσεις τους στην εφαρμογή των μέτρων πρόληψης και ελέγχου, τις κλινικές επιδόσεις τους σε σύγκριση με τις δοκιμασίες RT-PCR «χρυσού κανόνα», τις επιπτώσεις τους στην αναφορά και την επιδημιολογική επιτήρηση, καθώς και τις ρυθμίσεις για την κατάλληλη χρήση τους. Μέσω της επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας, η Επιτροπή παρακολουθεί κατά πόσον και με ποιο τρόπο οι χώρες χρησιμοποιούν ή εξετάζουν τη δυνατότητα χρήσης ταχειών αυτοδιαγνωστικών δοκιμασιών αντιγόνων 

Μια σημαντική χρήση των διαγνωστικών εξετάσεων είναι η ιχνηλάτηση του ιού και των παραλλαγών του στα λύματα. Αυτό μπορεί να παράσχει γρήγορες και μη δαπανηρές πληροφορίες σχετικά με την παρουσία ενός ιού και, ως εκ τούτου, σχετικά με πιθανή αναζωπύρωση: η παρακολούθηση μόλις 6000 σημείων συλλογής επιτρέπει την ιχνηλάτηση του ιού στα λύματα του 70 % του πληθυσμού της ΕΕ. Ο έλεγχος των λυμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για σκοπούς πρόληψης ή έγκαιρης προειδοποίησης, καθώς η ανίχνευση του ιού στα λύματα αποτελεί ένδειξη πιθανής επανεμφάνισης του ιού. Ομοίως, η απουσία του ιού στα λύματα θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι μια δεδομένη πληθυσμιακή ζώνη μπορεί να θεωρηθεί ότι διατρέχει μικρότερο κίνδυνο και ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τον περιορισμό της μετάδοσης του ιού έχουν λειτουργήσει. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή αποτελεσματικά συστήματα ελέγχου των λυμάτων, διασφαλίζοντας ότι τα σχετικά δεδομένα παρέχονται αμέσως στις αρμόδιες υγειονομικές αρχές.

Η Επιτροπή εκδίδει σήμερα σύσταση για τη στήριξη μιας συνεκτικής προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση της παρακολούθησης των λυμάτων για την ιχνηλάτηση του ιού της COVID-19 και των παραλλαγών του 13 . Η σύσταση βασίζεται στη γνώση και την πείρα των κρατών μελών και περιλαμβάνει ειδική καθοδήγηση σχετικά με τον σχεδιασμό και τη διαχείριση ενός δικτύου ελέγχου των λυμάτων για την ταχεία διαβίβαση δεδομένων στις υγειονομικές αρχές. Θα προωθήσει τη χρήση κοινών μεθόδων δειγματοληψίας, διαγνωστικών εξετάσεων και ανάλυσης δεδομένων, με την υποστήριξη μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας ανταλλαγών. Θα διατεθεί χρηματοδοτική στήριξη στην ανάπτυξη συνεκτικών στρατηγικών και δραστηριοτήτων παρακολούθησης και ελέγχου των λυμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς και για την ενίσχυση των ικανοτήτων των κρατών μελών και των εταίρων χωρών μακροπρόθεσμα.

Οι διαγνωστικές εξετάσεις από μόνες τους δεν αρκούν για τον έλεγχο των λοιμωδών νόσων. Πρέπει να εξασφαλίζεται η παρακολούθηση και η αποτελεσματική χρησιμοποίησή τους. Καθώς βελτιώνεται η συνολική κατάσταση, η ιχνηλάτηση διαδραματίζει καίριο ρόλο καθώς συμβάλλει σε ένα ασφαλές άνοιγμα, τη στιγμή που ο αποτελεσματικός περιορισμός των πιο απομονωμένων εστιών καθίσταται ιδιαίτερα πολύτιμος. Συμπληρώνοντας την παραδοσιακή μη ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών, οι εφαρμογές ιχνηλάτησης επαφών για φορητές συσκευές μπορούν να συμβάλουν στο να σπάσουν οι αλυσίδες μετάδοσης και να σωθούν ζωές. Δεδομένης της αυξημένης μεταδοτικότητας των παραλλαγών, είναι σημαντικό οι παράμετροι που χρησιμοποιούνται στις εφαρμογές να επανεξετάζονται και, όπου είναι αναγκαίο, να προσαρμόζονται, σε συντονισμό με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και τις εθνικές αρχές. Η Επιτροπή θα στηρίξει τα κράτη μέλη στην εξέταση πρόσθετων χαρακτηριστικών προκειμένου να ενισχυθούν οι εφαρμογές ιχνηλάτησης επαφών και να ενθαρρυνθεί η υιοθέτηση και η χρήση τους. Τα πρόσθετα αυτά χαρακτηριστικά θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να περιλαμβάνουν πίνακα αποτελεσμάτων με τις τελευταίες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της δημόσιας υγείας και τη διεξαγωγή των εκστρατειών εμβολιασμού, ή την ενημέρωση των χρηστών για προγενέστερη παρουσία τους σε εκδήλωση ή σε τόπο όπου έχουν εντοπιστεί επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19.

Τα κράτη μέλη συλλέγουν επίσης δεδομένα από τους διασυνοριακούς ταξιδιώτες που εισέρχονται στο έδαφός τους μέσω των εθνικών εντύπων εντοπισμού επιβατών («PLF»). Η ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των αρχών ιχνηλάτησης επαφών των κρατών μελών μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική όταν οι ταξιδιώτες κατά τη διέλευση συνόρων βρίσκονται πολύ κοντά, όπως σε αεροσκάφη ή αμαξοστοιχίες. Η Επιτροπή έχει αναπτύξει πλατφόρμα που επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των συστημάτων PLF των κρατών μελών.

Προκειμένου τα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν τα δεδομένα των επιβατών μέσω της πλατφόρμας ανταλλαγής, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει σχέδια μέτρων για να διασφαλίσει ότι, όταν αρχίσει η θερινή ταξιδιωτική περίοδος, η νόμιμη επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα διέπεται πλέον από νομική βάση της ΕΕ 14 . Με τον τρόπο αυτό θα καθοριστούν τα περιορισμένα και σαφώς καθορισμένα σύνολα δεδομένων που μπορούν να ανταλλάσσονται, καθώς και οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των διαφόρων χρηστών.

Για τα κράτη μέλη στα οποία δεν υπάρχει ψηφιακό σύστημα PLF, η κοινοπραξία «EU Healthy Gateways joint action» έχει αναπτύξει ενωσιακή ψηφιακή πλατφόρμα PLF ως ενιαίο σημείο εισόδου και υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους που επιτρέπουν την αποθήκευση των συλλεχθέντων PLF. Οι δύο πλατφόρμες — η πλατφόρμα ανταλλαγής PLF και η ενωσιακή ψηφιακή πλατφόρμα PLF — αποτελούν συμπληρωματικά και διασυνδεδεμένα έργα. Τα εργαλεία αυτά θα επιτρέψουν την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ιχνηλάτηση επαφών των διασυνοριακών επιβατών.

Συνέχιση της διαχείρισης του ιού: θεραπευτικά μέσα και ιατρικός εξοπλισμός

Η πρόοδος των φαρμακοθεραπευτικών αγωγών έχει συμβάλει στη διάσωση ζωών, στην επιτάχυνση του χρόνου ανάρρωσης και στη μείωση της διάρκειας νοσηλείας προς όφελος τόσο των ασθενών όσο και των δοκιμαζόμενων συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Η Επιτροπή χρησιμοποιεί μια σειρά από μέσα, συμπεριλαμβανομένων των κοινών προμηθειών, για να διασφαλίσει την πρόσβαση των κρατών μελών στον περιορισμένο αριθμό φαρμακοθεραπευτικών σκευασμάτων που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος για την αντιμετώπιση κρουσμάτων COVID-19, καθώς και σε ερευνητικά προγράμματα. Απαιτείται περισσότερη και ταχύτερη δράση. Έχει προγραμματιστεί για τα μέσα Απριλίου μια κοινή στρατηγική της ΕΕ για τα θεραπευτικά μέσα. Όπως και με την προσέγγιση που ακολουθήθηκε επιτυχώς με τα εμβόλια, θα επιδιωχθεί η επιτάχυνση της έρευνας και της παρασκευής, έτσι ώστε τα κράτη μέλη να έχουν πρόσβαση σε πολύτιμες θεραπείες στην κλίμακα και την ταχύτητα που απαιτείται. Θα εφαρμοστούν πιο ευέλικτα κανονιστικά μέτρα για τα θεραπευτικά μέσα, όπως διευκολύνσεις στην επισήμανση, ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία προμήθεια σε μεγάλη κλίμακα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Η τεχνολογία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και με άλλους τρόπους. Ρομπότ απολύμανσης με υπεριώδη ακτινοβολία μπορούν να απολυμάνουν εντός μόλις 10 λεπτών κανονικού μεγέθους θάλαμο ασθενών με χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας και να απολυμάνουν πάνω από 18 δωμάτια σε έναν κύκλο λειτουργίας τους. Μπορούν να συμβάλουν στη διασφάλιση ενός αποστειρωμένου περιβάλλοντος στα νοσοκομεία χωρίς να εκθέτουν το προσωπικό σε περιττούς κινδύνους. Ένα πρόγραμμα ύψους 12 εκατ. EUR βρίσκεται σε εξέλιξη για την αγορά τουλάχιστον 200 ρομπότ και την ανάπτυξή τους στα κράτη μέλη ενώ η πραγματική παράδοση των ρομπότ θα πραγματοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021.

Παροχή βοήθειας στους τομείς που πλήττονται περισσότερο ώστε να προετοιμαστούν για ασφαλή επανεκκίνηση

Ορισμένοι από τους πιο δυναμικούς τομείς της Ευρώπης — τουρισμός, πολιτισμός και μεταφορές — συγκαταλέγονται στους πλέον πληγέντες από την πανδημία. Όσο περισσότερα μπορέσουν να γίνουν για να βοηθηθούν αυτοί οι τομείς να ανοίξουν εκ νέου με ασφάλεια, για τους εργαζομένους 15 και τους πολίτες, και με τρόπο που να δημιουργεί εμπιστοσύνη, τόσο ταχύτερα θα μπορέσει να ξεκινήσει η ανάκαμψη των τομέων αυτών, στους οποίους πολλές επιχειρήσεις βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο από στους οποίους εξαρτώνται πολλές θέσεις εργασίας.

Το τουριστικό οικοσύστημα της Ευρώπης έχει διαταραχθεί σοβαρά. Σε 12 κράτη μέλη, ο τουρισμός παράγει ποσοστό μεταξύ 25 % και 10 % του εθνικού ΑΕΠ, ενώ τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ συγκαταλέγονταν μεταξύ των δέκα κορυφαίων τουριστικών προορισμών παγκοσμίως το 2019 όσον αφορά τις διεθνείς αφίξεις και τα έσοδα. Με μείωση των εσόδων κατά 70 % το 2020 και έως 11 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε κίνδυνο 16 , ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης για τις τουριστικές υπηρεσίες βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο. Οι διανυκτερεύσεις στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 52 % το 2020 και οι διαμονές στο πλαίσιο του διεθνούς τουρισμού κατά 68 % 17 . Ορισμένες οικονομίες κρατών μελών εξαρτώνται επίσης σε μεγάλο βαθμό από τον διεθνή τουρισμό και δεν είναι σε θέση να αντισταθμίσουν την απώλεια αλλοδαπών ταξιδιωτών με εγχώριο τουρισμό. Η επανεκκίνηση των ταξιδιών και του τουρισμού με ασφάλεια θα επαναφέρει εκατομμύρια Ευρωπαίους στις θέσεις εργασίας τους και μπορεί να επιταχύνει την ανάκαμψη σε πολλές περιφέρειες της ΕΕ 18 .

Η αποκατάσταση των ταξιδιών με ασφαλή και προβλέψιμο τρόπο απαιτεί την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών όσον αφορά την προστασία της υγείας και των δικαιωμάτων τους. Μέσω της τηλεφορτώσιμης εφαρμογής Re-open EU θα συνεχίσουν να παρέχονται αξιόπιστες πληροφορίες στους πολίτες σχετικά με την επιδημιολογική κατάσταση και τους κανόνες που ισχύουν σε ολόκληρη την ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών πράσινων πιστοποιητικών) με βελτιωμένες νέες, φιλικές προς τον χρήστη, λειτουργίες «διαδρομής ταξιδίου» 19 . Ένα σαφές σύστημα σε επίπεδο ΕΕ που θα εμπνέει στους πολίτες πλήρη εμπιστοσύνη στα πρότυπα δημόσιας υγείας, μπορεί να αποτελέσει πραγματικό βήμα προόδου για την εξασφάλιση σαφήνειας για τους ταξιδιώτες, ενώ ταυτόχρονα να εξαλείψει τις εναπομένουσες ανησυχίες και να ανοίξει την πόρτα για την προσεχή καλοκαιρινή περίοδο. Το 2020, η Επιτροπή παρείχε πολύτιμη καθοδήγηση στους τομείς των μεταφορών 20 και της φιλοξενίας, βοηθώντας τους να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους 21 . Η Επιτροπή κάλεσε επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης να εκπονήσει έγγραφο τυποποίησης ως βάση για τα πρωτόκολλα υγείας και ασφάλειας στον τομέα της φιλοξενίας, το οποίο θα είναι διαθέσιμο πριν από το καλοκαίρι. Αυτό το προαιρετικό εργαλείο θα συμβάλει στην καλύτερη ενημέρωση και προετοιμασία των τουριστικών επιχειρήσεων για την υποδοχή των επισκεπτών με πλήρη ασφάλεια. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη και τον εν λόγω κλάδο προκειμένου να εξασφαλίσει την επιτυχή ανάπτυξη αυτής της «ενωσιακής σφραγίδας υγείας για τον τουρισμό».

Η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και ο εν λόγω κλάδος θα πρέπει να συνεργαστούν περαιτέρω σε επικοινωνιακές εκστρατείες με στόχο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, μεταξύ των Ευρωπαίων αλλά και των ταξιδιωτών από τρίτες χώρες, σε ασφαλή ταξίδια στην Ευρώπη.

Το τρίτο μέτρο για να βοηθηθεί ο τομέας του τουρισμού να προετοιμαστεί για ένα ασφαλές άνοιγμα είναι να συνεχιστεί η στήριξη των επιχειρήσεων επί τόπου, ιδίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και των πολύ μικρών επιχειρήσεων, ώστε να διατηρήσουν ασφαλείς από την COVID υπηρεσίες και να προσαρμόσουν το τουριστικό προϊόν στη νέα πραγματικότητα. Τα κράτη μέλη μπορούν να κινητοποιήσουν στήριξη και επενδύσεις για τους τομείς και τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορονοϊού 22 και του REACT EU, ενώ ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα ταμεία της πολιτικής συνοχής θα συμβάλουν στη βιώσιμη ανάκαμψη των τομέων που πλήττονται περισσότερο. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2021-2027 περιλαμβάνει ειδικό στόχο που αποσκοπεί στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής ένταξης στον πολιτισμό και τον τουρισμό. Η Επιτροπή θα διαθέσει οδηγό ενωσιακής χρηματοδότησης ώστε να βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους φορείς στον τομέα του τουρισμού να εντοπίσουν τις σημαντικότερες πηγές ενωσιακής χρηματοδότησης για τα έργα και τις επενδύσεις τους.

Το να βιώσουμε για μια ακόμη φορά τη συλλογική εμπειρία των πολιτιστικών χώρων και εκδηλώσεων, των χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς και του πολιτιστικού τουρισμού θα αποτελέσει ένα από τα πλέον ορατά σημάδια επανεκκίνησης. Θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την επιβίωση μιας πολιτιστικής και δημιουργικής οικονομίας που έχει δεχτεί ιδιαίτερα σκληρά πλήγματα από τους περιορισμούς που επιβάλλονται για τον έλεγχο της πανδημίας. Ο τομέας αυτός έχασε περίπου το 31 % των εσόδων του το 2020, ενώ περισσότερο επηρεάστηκαν οι παραστατικές τέχνες (μείωση κατά 90 %) και η μουσική (μείωση κατά 76 %) 23 . Για μια ακόμη φορά, μια κοινή προσέγγιση και κοινοί δείκτες θα συμβάλουν στη λήψη αποφάσεων για την άρση των περιορισμών μέσω της οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των ακροατηρίων και των επισκεπτών ότι το άνοιγμα γίνεται με υπεύθυνο τρόπο. Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει τις υφιστάμενες δομές και δίκτυα συνεργασίας 24 για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την ασφαλή επανεκκίνηση του πολιτιστικού τομέα. Για τον καλύτερο συντονισμό των μέτρων των κρατών μελών για την ασφαλή επανεκκίνηση στον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα, η Επιτροπή θα εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές για τους τομείς της μουσικής (φεστιβάλ, χώροι), του οπτικοακουστικού τομέα (φεστιβάλ κινηματογράφου και αγορές κινηματογραφικών ταινιών, κινηματογράφοι, σύνολα παραγωγής), των παραστατικών τεχνών (φεστιβάλ, χώροι), των εκθεσιακών χώρων, όπως μουσεία ή γκαλερί, βιβλιοθήκες και χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ο πολιτιστικός τουρισμός ενισχύει την ανάπτυξη και δημιουργεί θέσεις εργασίας, με τέσσερις στους δέκα τουρίστες να επιλέγουν τον προορισμό τους με βάση την πολιτιστική του προσφορά. Η Επιτροπή θα δρομολογήσει ειδική εκστρατεία της ΕΕ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τον βιώσιμο πολιτιστικό τουρισμό, με στόχο την προώθηση των χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς και των πολιτιστικών διαδρομών της ΕΕ, καθώς και των πολιτιστικών εκδηλώσεων και φεστιβάλ. Όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, θα υποστηριχθούν νέες πρωτοβουλίες μέσω του Erasmus+ και της δράσης του DiscoverEU, με σκοπό να προωθηθεί η ανακάλυψη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης από τους νέους, σιδηροδρομικώς, κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων και πέραν αυτού.

Οικοδόμηση παγκόσμιας ανθεκτικότητας έναντι της νόσου COVID-19

Η βιώσιμη πορεία εξόδου από την πανδημία COVID-19 στην ΕΕ εξαρτάται από την πρόοδο σε παγκόσμιο επίπεδο. Καμία χώρα ή περιοχή του κόσμου δεν θα είναι ασφαλής από τη νόσο COVID-19 εάν δεν περιοριστεί η νόσος σε παγκόσμιο επίπεδο, και μόνο μια παγκόσμια προσέγγιση μπορεί να δώσει λύση σε μια παγκόσμια κρίση. Για όσο διάστημα κυκλοφορεί ο ιός, το ανθρώπινο κόστος θα εξακολουθήσει να μας βαρύνει: ο παγκόσμιος αντίκτυπος έχει ήδη ανέλθει σε σχεδόν 120 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα κρούσματα και έχουν αναφερθεί περισσότεροι από 2,6 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως. Η συνεχιζόμενη κυκλοφορία του ιού συνεπάγεται επίσης συνεχή κίνδυνο αναζωπύρωσης και εμφάνισης νέων παραλλαγών που θα μπορούσαν να παραβιάσουν τη θωράκιση που μας προσφέρουν τα εμβόλια. Η ΕΕ έχει τόσο ευθύνη όσο και συμφέρον να εκπληρώσει τη δέσμευσή της για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19 παγκοσμίως.

Η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της διεθνούς απόκρισης. Έχει παράσχει απτή οικονομική, επείγουσα και σε είδος στήριξη σε διεθνείς εταίρους και χώρες ανά τον κόσμο. Μέχρι στιγμής, η προσέγγιση «Ομάδα Ευρώπη» 25 έχει συνεισφέρει συνολικά περισσότερα από 40 δισ. EUR για διεθνή στήριξη για την καταπολέμηση της νόσου COVID-19.

Όπως και στο εσωτερικό της ΕΕ, βιώσιμη προσέγγιση σημαίνει εμβολιασμός. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ έχει υποστηρίξει σθεναρά το έργο του COVAX για τη διάθεση εμβολίων παγκοσμίως: με χρηματοδότηση άνω των 2,2 δισ. EUR, η ΕΕ και τα κράτη μέλη, από κοινού ως «Ομάδα Ευρώπη», συγκαταλέγονται μεταξύ των βασικών υποστηρικτών του COVAX, της παγκόσμιας πρωτοβουλίας για τη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στα εμβόλια, και έχουν παροτρύνει όλους τους εταίρους να συμμετάσχουν στο εν λόγω έργο. Ο μηχανισμός COVAX έχει ξεκινήσει τη διανομή δόσεων εμβολίων και σκοπεύει να μοιραστεί τα εμβόλια με όλες τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021. Αυτές οι ενέργειες θα πρέπει να επαρκούν για τον εμβολιασμό του συνόλου του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και τουλάχιστον του 3 % του πληθυσμού τους, ποσοστό που πρόκειται να έχει αυξηθεί τουλάχιστον στο 20 % μέχρι το τέλος του έτους. Το ανθρωπιστικό αποθεματικό ασφαλείας 100 εκατομμυρίων δόσεων, με διαφανή μηχανισμό κατανομής, θα συμβάλει στη διασφάλιση της χωρίς αποκλεισμούς πρόσβασης των ευάλωτων πληθυσμών σε εμβόλια.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαμορφώνουν μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση για τη διανομή εμβολίων, με τη δημιουργία ενός ενωσιακού μηχανισμού μερισμού εμβολίων που θα βασίζεται στις αρχές της δίκαιης μεταχείρισης, της σταδιακής ανάπτυξης, της μηδενικής σπατάλης και στην προσέγγιση «Ομάδα Ευρώπη». Στόχος είναι η περαιτέρω στήριξη και η δράση πέραν των υφιστάμενων διμερών πρωτοβουλιών των κρατών μελών, καθώς και η δημιουργία και η διεύρυνση ενός αποθεματικού της ΕΕ που θα τροφοδοτείται με δίκαιο τρόπο με μερίδια δόσεων από τα κράτη μέλη. Ο μηχανισμός θα τεθεί σε εφαρμογή και θα αναπτυχθεί σταδιακά με τη βελτίωση της διαθεσιμότητας των εμβολίων και τον καθορισμό ποσοτικών στόχων. Τα εμβόλια θα διοχετεύονται κατά προτίμηση μέσω του COVAX και μπορούν επίσης να συνεχίσουν να διανέμονται απευθείας σε χώρες, με ιδιαίτερη έμφαση στα Δυτικά Βαλκάνια, τις γειτονικές χώρες και την Αφρική. Η ΕΕ θα συνεχίσει επίσης να διευκολύνει τον συντονισμό και την παροχή υλικοτεχνικής υποστήριξης και να συγχρηματοδοτεί τη μεταφορά εμβολίων μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (UCPM). 

Παράλληλα, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, ως «Ομάδα Ευρώπη», θα συνεχίσουν να στηρίζουν την ετοιμότητα και την ανάπτυξη στρατηγικών εμβολιασμού σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, εξασφαλίζοντας τη συλλογική δράση σε συνεργασία με περιφερειακούς και παγκόσμιους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπιστικών φορέων. Μακροπρόθεσμα, θα είναι απαραίτητη η συνεργασία με τις χώρες εταίρους —ιδίως στην Αφρική— για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και των διαδικασιών παρασκευής, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας εμβολιασμού, καθώς και των διαγνωστικών και θεραπευτικών μέσων.

Η κλιμάκωση της παραγωγής εμβολίων σε παγκόσμιο επίπεδο και η παράδοσή τους σε χώρες που έχουν ανάγκη απαιτεί αυξημένη παγκόσμια συνεργασία μεταξύ των δημόσιων αρχών, των φορέων ανάπτυξης εμβολίων και των παρασκευαστών εμβολίων, ώστε να εξασφαλιστεί η προαιρετική χορήγηση αδειών για την αναγκαία μεταφορά τεχνογνωσίας. Η ΕΕ στηρίζει τις προσπάθειες αυτές, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, και θα συμμετάσχει στις δράσεις άλλων χωρών που παράγουν εμβόλια, με σκοπό την αποφυγή διαταραχών στις στενά ολοκληρωμένες αλυσίδες εφοδιασμού. Η ΕΕ θα διασφαλίσει επίσης ότι το σύστημα διαφάνειας και χορήγησης αδειών για τις εξαγωγές εμβολίων κατά της νόσου COVID-19, το οποίο προβλέπει ορισμένες εξαιρέσεις 26 , θα εφαρμοστεί με δίκαιο και ισότιμο τρόπο.

Ετοιμότητα αντίδρασης σε περίπτωση αναζωπύρωσης της νόσου COVID-19

Τα κύρια υγειονομικά μέτρα που λαμβάνονται —όσον αφορά τον εμβολιασμό, τις διαγνωστικές εξετάσεις, την ιχνηλάτηση επαφών, καθώς και την ετοιμότητα για παραλλαγές— παρέχουν σημαντικές διαβεβαιώσεις ότι η αντιστροφή της προόδου που παρατηρήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις κατά το παρελθόν έτος είναι λιγότερο πιθανό να επαναληφθεί. Ωστόσο, η εμπειρία της χαλάρωσης των περιορισμών που ακολουθήθηκε από αναζωπύρωση του ιού σημαίνει ότι σημαντικό μέρος της οικοδόμησης εμπιστοσύνης έγκειται στη γνώση ότι —σε περίπτωση αναζωπύρωσης, όπως μέσω νέας παραλλαγής— η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα είναι έτοιμα να αναλάβουν δράση. Το πλαίσιο του ECDC που περιγράφεται ανωτέρω θα συμβάλει σημαντικά στον ταχύ εντοπισμό κάθε κινδύνου αναζωπύρωσης και στην επισήμανση των πλέον ενδεδειγμένων περιορισμών που πρέπει να εφαρμοστούν.

Όσον αφορά την υγειονομική απόκριση, η Επιτροπή εξακολουθεί να στηρίζει τα κράτη μέλη μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών, με επιχειρησιακή ικανότητα 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, μπορεί εντός μερικών ωρών να διευκολύνει και να χρηματοδοτήσει την αποστολή ιατρικών ομάδων έκτακτης ανάγκης (όπως στην πρόσφατη περίπτωση της αποστολής Ρουμάνων, Δανών και Βέλγων γιατρών και νοσηλευτών στη Σλοβακία), ιατρικού εξοπλισμού κρίσιμης σημασίας, εμβολίων (πρόσφατα, η Γαλλία μοιράστηκε δόσεις με τη Σλοβακία και την Τσεχία) και εξοπλισμού ατομικής προστασίας (μεταξύ άλλων από το απόθεμα ιατρικού εξοπλισμού του rescEU). Το μέσο στήριξης έκτακτης ανάγκης επιτρέπει την ταχεία διασυνοριακή μεταφορά ασθενών με σκοπό την ελάφρυνση της πίεσης που ασκείται στις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης.

Μακροπρόθεσμα, η ΕΕ πρέπει επίσης να δημιουργήσει ένα ισχυρότερο πλαίσιο ανθεκτικότητας και ετοιμότητας έναντι ενδεχόμενων μελλοντικών πανδημιών. Αυτός είναι ήδη ο στόχος των προτάσεων για μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, καθώς και των εργασιών που πραγματοποιούνται επί του παρόντος σχετικά με την αρχή ετοιμότητας και αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Η εν εξελίξει αναθεώρηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης θα στηρίξει επίσης τις εργασίες αυτές. Οι προτάσεις για μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, η οποία θα ενισχύσει το πλαίσιο υγειονομικής ασφάλειας της ΕΕ, θα πρέπει να εγκριθούν το συντομότερο δυνατόν. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει ένα όραμα ανθεκτικότητας και ετοιμότητας στο πλαίσιο της ανακοίνωσης για τα «διδάγματα που αντλήθηκαν», η οποία ζητήθηκε από τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. 

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να εξετάσει κατά πόσον η επιτυχία άλλων μέτρων έκτακτης ανάγκης που ελήφθησαν κατά το περασμένο έτος, όπως το σύστημα των πράσινων λωρίδων, θα πρέπει να παγιωθεί, σε ένα πλαίσιο το οποίο θα μπορεί να ενεργοποιείται για την αντιμετώπιση κάθε νέας κρίσης. Η επερχόμενη στρατηγική Σένγκεν θα προσφέρει επίσης την ευκαιρία να τεθούν σε εφαρμογή ισχυροί μηχανισμοί σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και συντονισμού για μέτρα σε σχέση με τα εσωτερικά και εξωτερικά σύνορα, λαμβανομένων υπόψη της εμπειρίας της κρίσης και της ανάγκης περιορισμού —στο μέτρο του δυνατού— κάθε πιθανής διαταραχής της ελεύθερης κυκλοφορίας και της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς.

4    ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Οι επόμενοι μήνες της πανδημίας COVID-19 θα απαιτήσουν αποφασιστική δράση για τη διασφάλιση της βιώσιμης και ασφαλούς επανέναρξης των δραστηριοτήτων στις κοινωνίες και στις οικονομίες μας. Απαιτείται συντονισμένη δράση σε όλα τα επίπεδα, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα μέτρα που λαμβάνουμε είναι όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα για τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης του ιού, την υποστήριξη των πολιτών και των επιχειρήσεων και την παροχή της δυνατότητας στις κοινωνίες μας να επιστρέψουν σε κανονικές συνθήκες. Η Επιτροπή καλεί όλα τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ να προωθήσουν την κοινή προσπάθεια: είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενταθούν οι προσπάθειες επικοινωνίας.

(1)      «Εκκολαπτήριο HERA: Αντιμετωπίζουμε προληπτικά και από κοινού την απειλή των παραλλαγών COVID-19», COM(2021) 78 της 17ης Φεβρουαρίου 2021.

(2)      Η εργαλειοθήκη ανάλυσης σεναρίων COVID-19 του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Επιτροπής παρέχει ήδη διαδραστικά εργαλεία για την προσομοίωση των επιπτώσεων των στρατηγικών εμβολιασμού σε συνδυασμό με διάφορα μέτρα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

(3)      Θα σχεδιαστεί κατά τρόπον ώστε οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων και οι επαγγελματίες του τομέα της δημόσιας υγείας στα κράτη μέλη να μπορούν είτε να χρησιμοποιούν, εφόσον το επιθυμούν, τις δικές τους εκτιμήσεις για την πραγματική τιμή αναπαραγωγής και για την εμβολιαστική κάλυψη, είτε να κάνουν χρήση των εκτιμήσεων του ECDC.

(4)      Σύσταση (ΕΕ) 2020/1475 του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2020, σχετικά με την εφαρμογή συντονισμένης προσέγγισης όσον αφορά τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19.

(5)      Βάσει του άρθρου 77 της ΣΛΕΕ (νομική βάση Σένγκεν).

(6)      Σύσταση (ΕΕ) 2020/912 του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 2020, σχετικά με τον προσωρινό περιορισμό των μη αναγκαίων ταξιδιών προς την ΕΕ και την πιθανή άρση του εν λόγω περιορισμού.

(7)      http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-international-mobility-and-trade-in-services-the-road-to-recovery-ec716823/

(8)      https://www.unwto.org/unwto-convenes-global-tourism-crisis-committee

(9)      https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/guidelines-covid-19-testing-and-quarantine-air-travellers

(10)

     Σύσταση (ΕΕ) 2020/1595 της Επιτροπής της 28ης Οκτωβρίου 2020 σχετικά με τις στρατηγικές για τη διεξαγωγή διαγνωστικών εξετάσεων για τη νόσο COVID-19, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων (C/2020/7502).

(11)      https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/preparedness_response/docs/covid-19_rat_common-list_en.pdf

(12)

     Στις 18 Δεκεμβρίου 2020, η Επιτροπή υπέγραψε σύμβαση-πλαίσιο με τις Abbott και Roche για την προμήθεια πάνω από 20 εκατ. ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων κόστους έως 100 εκατ. ευρώ, με χρηματοδότηση από το μέσο στήριξης έκτακτης ανάγκης (ESI).

(13) C(2021) 1925.

(14)   https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives?frontEndStage=ISC_WORKFLOW

(15) https://oshwiki.eu/wiki/COVID-19:_Back_to_the_workplace_-_Adapting_workplaces_and_protecting_workers

(16)      Ιδίως για τους νέους (13 % εργαζόμενοι κάτω των 24 ετών) και τις γυναίκες (59 % εργαζόμενες).

(17)      Πηγή: Eurostat.

(18)      Στις 13 Μαΐου 2020, η Επιτροπή ενέκρινε σειρά κατευθυντήριων γραμμών και συστάσεων στο πλαίσιο μιας πρώτης δέσμης μέτρων για τον τουρισμό και τις μεταφορές: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/QANDA_20_870

(19)      https://reopen.europa.eu/el

(20)      C(2020) 169/02.

(21)      Οδηγίες της ΕΕ για τη σταδιακή επανέναρξη των τουριστικών υπηρεσιών και για τα πρωτόκολλα υγείας στις εγκαταστάσεις φιλοξενίας, C(2020) 3251.

(22)      https://cohesiondata.ec.europa.eu/stories/s/4e2z-pw8r

(23)      https://www.rebuilding-europe.eu/

(24) Για παράδειγμα η Creatives Unite - μια πλατφόρμα για/από τον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα, https://creativesunite.eu/

(25)      Στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη» της ΕΕ συγκεντρώνονται συνεισφορές από όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και συνδυάζονται πόροι που κινητοποιούνται από κράτη μέλη της ΕΕ και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με παράλληλο σεβασμό των αρμοδιοτήτων της ΕΕ και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων ψηφοφορίας, που έχουν θεσπιστεί με τις Συνθήκες της ΕΕ.

(26)      Οι εξαιρέσεις περιλαμβάνουν κυρίως τις παραδόσεις σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος που απαριθμούνται στον κατάλογο δεσμεύσεων του COVAX και τις εξαγωγές εμβολίων που αγοράζονται και/ή παραδίδονται μέσω του COVAX.