Δεοντολογία και ακεραιότητα των επιτρόπων
Οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπουν ότι τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να παρέχουν πλήρη εχέγγυα ανεξαρτησίας, και ότι οι επίτροποι οφείλουν να συμπεριφέρονται με εντιμότητα και διακριτικότητα καθ΄ όλη τη διάρκεια της θητείας τους, αλλά και μετά τη λήξη της.
Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναπτύσσει αυτές τις αρχές περαιτέρω.
Τα κράτη μέλη οφείλουν να απέχουν από κάθε προσπάθεια επηρεασμού των Ευρωπαίων επιτρόπων. Οι επίτροποι δεν μπορούν να απασχολούνται σε άλλες θέσεις κατά τη διάρκεια της θητείας τους και οφείλουν να συνεχίσουν να συμπεριφέρονται με εντιμότητα και διακριτικότητα και μετά τη λήξη της θητείας τους.
Η υποχρέωση του επαγγελματικού απορρήτου, η οποία δεσμεύει όλο το προσωπικό των ευρωπαϊκών οργάνων, ισχύει και για τους επιτρόπους.
Κώδικας δεοντολογίας για τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Ο κώδικας δεοντολογίας καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι επίτροποι οφείλουν να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την ανεξαρτησία και την εντιμότητα στην πράξη.
Η Επιτροπή θέσπισε για πρώτη φορά τέτοιον κώδικα το 1999. Η πλέον πρόσφατη και πλέον ολοκληρωμένη έκδοση τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2018.
Δήλωση συμφερόντων
Κύριο στοιχείο είναι η δημοσίευση των δηλώσεων συμφερόντων. Στις δηλώσεις αυτές, κάθε μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποχρεούται να δηλώνει όλες τις θέσεις που έχει αναλάβει την τελευταία δεκαετία, τα οικονομικά του συμφέροντα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε σύγκρουση συμφέροντος καθώς και τη συμμετοχή του ως μέλους σε φορείς με αποστολή να επηρεάζουν την άσκηση των δημόσιων καθηκόντων. Η υποχρέωση αυτή ισχύει επίσης για τους ορισθέντες υποψηφίους επιτρόπους καθώς και για τον εκλεγόμενο πρόεδρο της Επιτροπής πριν από την ανάληψη των καθηκόντων τους.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξετάζει τις δηλώσεις κατά τη διάρκεια των ακροάσεων των ορισθέντων υποψηφίων επιτρόπων, πριν από τον διορισμό τους. Οι δηλώσεις επικαιροποιούνται τουλάχιστον κάθε χρόνο, εξετάζονται λεπτομερώς υπό την εποπτεία του προέδρου της Επιτροπής και στη συνέχεια δημοσιεύονται. Είναι επίσης διαθέσιμες σε μηχαναγνώσιμο μορφότυπο.
Διαφάνεια
Οι δηλώσεις αυτές αποτελούν μία μόνο πτυχή των προσπαθειών της Επιτροπής για μεγαλύτερη διαφάνεια. Επίσης, η Επιτροπή δίνει το παράδειγμα καθώς δημοσιεύει πληροφορίες για τις συνεδριάσεις που πραγματοποιούνται μεταξύ των επιτρόπων και των εκπροσώπων συμφερόντων καθώς και για το κόστος των επαγγελματικών ταξιδιών των επιτρόπων. Διατίθεται επίσης στο κοινό κατάλογος των δώρων που λαμβάνουν οι επίτροποι υπό την επίσημη ιδιότητά τους.
Πολιτικός ρόλος
Οι επίτροποι διαδραματίζουν σημαντικό πολιτικό ρόλο. Έχουν πολιτική ευθύνη και είναι υπόλογοι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ως εκ τούτου, ο κώδικας δεοντολογίας προβλέπει ότι μπορούν να συμμετέχουν στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης και των κρατών μελών της, όπως ισχύει και για όσους κατέχουν δημόσια θέση σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, ισχύουν ορισμένοι όροι και περιορισμοί βάσει των οποίων γίνεται διάκριση μεταξύ της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και στην εθνική πολιτική σκηνή.
Δραστηριότητες μετά τη λήξη της θητείας
Όπως και κάθε άλλος πολίτης της ΕΕ, οι επίτροποι έχουν το δικαίωμα να ακολουθούν επαγγελματική σταδιοδρομία μετά τη λήξη της θητείας τους. Ωστόσο, για να διασφαλιστεί ότι οι πρώην επίτροποι θα συνεχίσουν να τηρούν τις αρχές της ανεξαρτησίας, της εντιμότητας και της διακριτικότητας, ο κώδικας δεοντολογίας προβλέπει μια περίοδο ελέγχου δύο ετών (τριών ετών για τον πρώην πρόεδρο της Επιτροπής). Οι επίτροποι είναι υποχρεωμένοι να κοινοποιούν τις επαγγελματικές δραστηριότητες τις οποίες προτίθενται να αναλάβουν κατά την περίοδο αυτή. Αν η μελλοντική επαγγελματική δραστηριότητα συνδέεται με το πρώην χαρτοφυλάκιο του επιτρόπου, η Επιτροπή μπορεί να δώσει την έγκρισή της μόνο μετά από διαβούλευση με την ανεξάρτητη επιτροπή δεοντολογίας.
Η Επιτροπή εγκρίνει την απόφασή της αφού λάβει τη γνώμη της ανεξάρτητης επιτροπής δεοντολογίας.
Κυρώσεις
Εάν οι επίτροποι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους, το Δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει τη στέρηση των δικαιωμάτων τους για σύνταξη ή άλλες παροχές. Τέτοιες κυρώσεις είναι πολύ αυστηρές σε σύγκριση με τα περισσότερα εθνικά συστήματα που αποσκοπούν στην προάσπιση της δημόσιου βίου. Επίσης, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει, αφού λάβει υπόψη τη γνώμη της ανεξάρτητης επιτροπής δεοντολογίας και μετά από πρόταση του προέδρου της Επιτροπής, να διατυπώσει επίπληξη και, κατά περίπτωση, να την δημοσιοποιήσει.
Σε κάθε περίπτωση, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει πάντα την εξουσία να ζητά από κάθε επίτροπο να υποβάλει την παραίτησή του.